دکتۆر سامان سۆرانی
کۆنفرانسی یەکڕیزی کورد، کە ئەمڕۆ ٢٦ی نیسانی ٢٠٢٥ لە قامشلۆ بە مەبەستی هەماهەنگیکردنی نێوان هەڵوێستی کورد و بە‌هێزکردنی یەکڕیزی نێوان حزب و گروپە جیاجیاکانی کورد بەڕێوەچوو، هەنگاوێکی مێژووییە بۆ دەستەبەرکردنی مافە ڕەواکانی کورد لە ئایندەدا.
سەرۆك بارزانی بە دیدگای فراوان و خوێندنەوەی وردی بۆ گۆڕانکارییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان لە پەیامێکیدا بۆ کۆنفرانس، ئاماژەی بە دۆخی گەلی کورد لە سوریا و هەڵوێستی ڕژێمی پێشووی بەرامبەر بە مافە ڕەواکانی ئەم گەلە کرد، کە دەیان ساڵە ڕووبەڕووی پەراوێزخستن و نکۆڵیکردن و ستەم و زەبروزەنگ بووەتەوە، بە ئەرکی سەرەکی ئەندامانی کۆنفرانسی زانی، لە ڕووی مێژووەوە خۆیان بە بەرپرسیار بزانن بۆ زاڵبوون بەسەر ئالنگارییە هەنووکەییەکان و کاری جددی بکەن بۆ پێشکەشکردنی پرۆژەیەکی تێروتەسەل و گونجاو لەگەڵ خواستی گەلی کوردی خەباتکار لەناو سوریایەکی دیموکرات و ئازاد.
سەرۆك بارزانی بەکارهێنانی دیسکۆرسێکی عەقڵانی پشتبەستوو بە گفتوگۆی ئەرێنی و گەڕان بە دوای ڕێگاچارەی دیپلۆماسی و ئاشتییانە بە میتۆدێکی پێویست دەبینێت بۆ ئەم قۆناغە، بەمەبەستی بەشداریکردنێکی کارا لە پرۆسەی بڕیاردان لە سوریا و گەیشتن بە دەسکەوت و ئەنجامی باش.
دیارە یەکڕیزی و یەكهەڵوێستی نێوان گروپە کوردستانییەکان لە سوریا یەکێکە لە فاکتەرە سەرەکییەکانی کەمکردنەوەی مەودای جیاوازییەکانی نێوانیان و بەهێزی گوتاریان لەسەر ئاستی نیشتمانی.
دۆخی سوریا کە پشت بە هێزە نێودەوڵەتی و هەرێمییەکان دەبەستێ و هەژموونی زلهێزەکان لەو وڵاتە بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانیان دەتوانێ تێکەڵ بە خواستەکانی گەلی کورد ببێت، دەکرێ ڕەفتاری زلهێزەکان ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوە ببینێ لە دیاریکردنی چارەنووسی کورد لە سوریای نوێی پاش ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد.
گەلی کورد لەم قۆناغەدا کە نەخشەی سیاسی تێیدا گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە خۆی بە بەشێکی سەرەکی چارەسەری سیاسیی نوێ دەزانێ و بە یەکڕیزی توانای دانوستانی هەیە لەگەڵ لایەنەکانی تر لە سوریا و دەتوانێ سوود لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی وەربگرێ بۆ زامنکردنی مافەکانی.
ڕاستە ئێستا هەندێ لە هێزە هەرێمییەکان ئاستەنگ دەخەنە بەردەم هەوڵەکانی کورد بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانی لە ڕێگەی هەبوونی سیستەمێکی فیدراڵی لە سوریا، بەڵام بەردەوامبوونی کورد لەسەر یەكڕیزی و کارکردنی بۆ دەستەبەرکردنی مافە کەلتوورییەکان و خۆبەڕێوەبردن لە چوارچێوەی سوریایەکی یەکگرتوو، پاڵپشتی دەکرێت و دەتوانێ ببێت بە دیفاکتۆ.
گەلی کورد لە سوریا ناوچەیەکی فراوانی بەدەستەوەیە و ئەمڕۆ خاوەنی ئیدارەیەکی خۆسەرە، ئەگەر ئەنجامی ئەم کۆنفرانسە یەکبوونێکی نیشتمانی لێ بکەوێتەوە، ئەوا بە دڵنیاییەوە بۆ کورد ئاسانتر دەبێت بەرگری لە مافەکانی بکات و ڕووبەڕووی ئالنگارییەکان ببێتەوە و چارەنووسی خۆی لە ناوچەکانی دیاری بکات.
ئێمە پێمان وایە گەلی کورد لە ڕۆژئاوای کوردستان، دەتوانێ سوود لە ئەزموونی هەرێمی کوردستان وەربگرێت و نوێنەرایەتییەکی دادپەروەرانە لەناو سیستەمێکی فیدراڵی لەو وڵاتە دەستەبەر بکات، چونکە فیدراڵیزم پێویستی بە دابەشکردنی دادپەروەرانەی دەسەڵات لە نێوان پێکهاتە جیاوازەکان هەیە، یەکبوونی کورد یارمەتیدەر دەبێت بۆ ئەوەی کورد لەو چوارچێوەیەدا ببێت بە خاوەن هەرێمێکی فیدراڵ و مافە سیاسییەکانی خۆی بەدەست بهێنێت.
بە دڵنیاییەوە پەیامی سەرۆك بارزانی بۆ یەكڕیزی هەڵگری ئەو فەلسەفەیەیە، کەوا یەکبوونی سیاسی و کۆمەڵایەتی ڕۆڵی ئەرێنی دەبێت لەسەر سەقامگیریی ڕۆژئاوا و گەشەسەندنی، چونکە لەو ڕێگەیەوە دەتوانرێ دامەزراوەی بەهێزی ئەوتۆ بونیاد بنرێت پێداویستییەکانی ڕۆژئاوا پڕ بکاتەوە و جۆری ژیانی کورد لە سوریا و پاراستنی کەلتوور و زمانی کوردی و ئاسایش لە سایەی پێکەوەژیانی ئاشتییانە باشتر بێت و دەرفەتی بونیادنانی دەوڵەتێکی فیدراڵی کارا زیاتر بێت.
ئەمڕۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چۆتە ناو قۆناغی دووبارە داڕشتنەوەی سنوور و وەرچەرخانە جیۆسیاسییەکان، ژمارەیەك لە هێزە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان هەوڵی دووبارە داڕشتنەوەی لە کارە لە پێشینەکانی خۆیان دادەنێن، بۆیە بە پێویست دەبینرێ کورد بە یەكهەڵوێستی سوود لەو وەرچەرخانانە وەربگرێە و لە داڕشتنەوەی ئایندەی ئەم ناوچەیە ڕۆڵ وەربگرێت، ئەمەش پێویستی بە ڕێبازێکی سیاسی نەرم و تەواوکەر هەیە کە هەوڵ بدات هاوسەنگی نێوان حزب و لایەنە جیاوازەکان بپارێزێت.
سەرۆك بارزانی هەموو پاڵپشتییەکی خۆی بۆ ئەو کۆنفرانسە مێژووییە دەربڕی و هیوای خواست، کۆنفرانس ببێت بە هۆکاری ڕێزگرتن لە خەبات و کۆششی گەلی کوردستان و یەکخستنی ڕیزەکانی بە مەبەستی گەیشتن بە داهاتوویەکی ئارام و شکۆمەندانە.