فازڵ میرانی
بەشی دووه‌م
مێژووی ڕووداوەکە شایەنی ئەوە نییە ئاهەنگی بۆ بگێڕدرێت، ئەگەر ڕووداوەکە جێگەی شانازی یان سەرنج نەبێت، ڕووداوەکە گرنگترە لە ئاهەنگ گێڕان، ئەگەر ڕووداوەکە مەرجەکانی سەرکەوتنی ئەخلاقی تێدا بێت، بەزۆری یادکردنەوەکە پەیوەستە بە زیندووهێشتنەوەی لە یادەوەریی نەوەکان کە هاندەر بێت بۆ بەردەوامی پڕۆژەکە.
شازدەی ئاب بە یادەوەری سیاسییمان گرێدراوە
مێژووی سیاسیی کورد لە کوردستان بە گشتی و کورد بە درێژایی مێژووه ڕزگاریخوازییەکەی لە هەوڵی ئەوە دابووە خۆی بەدیار بخات لە گۆڕەپانی سیاسی و لایەنەکانی ژیان لە عێراقدا کە ناوەندێکی یاساییە، پێویستە لێی تێبگەین پاش ئەوەی کەموکوڕییەکانی پێکهاتەی ڕۆشنبیریی دەسەڵات و ناهاوسەنگییەکانی لە پێکهێنانی هاووڵاتیبوون دەستنیشان دەکەین.
شازدەی ئاب لەڕووی ڕووداوەکەوە، زیاتر لە ناوەڕۆکێک دەگەیەنێت كه پەیوەندیدارن بە بەستنی کۆنگرەی حزبی لە بەغدا لە ساڵی 1946 و هەڵبژاردنی مستەفا بارزانی وەک سەرۆکی پارتی.
بارزانیی نەمر و پێنج سەد کەس لە یاوه‌رانی خۆیان گەیاندە یەکێتیی سۆڤیەتی پێشوو.
دوای ڕووخانی پاشایەتی و دامەزراندنی سیستەمی کۆماری ناوەڕۆکێکی تر و بارودۆخی ڕۆژانی پاشایەتی لە عێراق بەهۆی ئەو کارە دڕندانەی کە دوای پاشایەتی لە عێراقدا ڕوویدا.
عێراق لەو کاتەدا سەقامگیر نەبوو، تەنانەت پاشاش پارێزراو نەبوو لە گەشەکردنی هۆشیاریی گشتی و ڕێکخەری سیاسی ئارەزووی دەسەڵات و کێبڕکێی نێوان هێزە قەدەغە نەکراوەکان لە ئەنجوومەنی یاسادانان و حکوومەت و هەوڵە سەربازییەکان بۆ کودەتا.
ناسنامەی نەتەوەیی گۆچانێک نەبوو، ئەرک و مافەکانی تاک دیاری بکات و ئەو سەرمایەی پێش دەرچوونی بەدەستهاتووە، ئێمە پرسە بۆ ئەو پاشایەتییە دەگێڕین کە ئەندامەکانی لە دەرەوەی کۆمەڵگه‌ی عێراقەوە هاتوون، هەرچەندە ئێمە تەنیا ڕێز لە یاسا دەگرین، بەڵام بەدوای مشتومڕی لەم شێوەیەدا ناگەڕێین کە ببێتە پێوەری مرۆیی یان دەستکەوتێکی باش و بەسوود.
بزووتنەوەی سیاسیی کورد لەڕووی بابەتییەوە کەمتر نەبوو لە گرنگیی داخوازییەکانی هەر گەلێکی تر بۆ بەدەستهێنانی ئازادیی خۆی و سەرەتای ئەزموونیان لە یاسادانان و دەرکردنی یاساکان کە لە کۆمەڵگه‌یەکی هۆشیاردا، هەم حاکم و هەم مەحکوم لێی ئاگادار بن بە تایبەتی کە جیاوازییمان لەگەڵ ئەوانی تردا هەبێت، ئێمە نەتەوەیەکی دیكه‌ین و زمانی خۆمان هەیە و ئەوان نەتەوەیەکی دیکەن و زمانی خۆیان هەیە، مێژووی خۆمان هەیە و ئەوان مێژووی خۆیان هەیە، ئەوان لەگەڵ ئێمەدا ناوچەی هاوبەشیان هەیە، بەڵام حەقیقەت ئەوەیە کە ئێمە گەلێکین و لە ڕاستیدا ئەوان لە دەسەڵاتی خۆیاندا کەمینەیەکی گوماناوییان لە ئێمەدا بینیوە، مەگەر ئێمە لە پێوەرەکانی ڕەفتاردا چییان بۆ بسەلمێنین و ئەم دیاردەیە لە سیسته‌می چەسپاو ماوەتەوە و دەرکەوە و بەهێز بووە و خراپتر بووە بە گوێرەی هێزی سیستەمی هۆشیاریی سیاسیی کورد.
کێشەی ڕژێم و کەموکوڕی نەخشەی بەرژەوەندییەکانی دەستنیشان کردووە و ڕەنگە زیادەڕەوی ناکەم، ئەگەر بڵێم ئێمە هەوڵمان دەدا، پەیام به ڕژێم بگەیەنین بۆ ڕاستکردنەوەی ڕەفتارەکەی، هەر کاتێک لایەنێکی گوێگرمان لەناو ڕژێمدا بدۆزیبایەوە.
چەند کەسایەتییەکمان لەدەستدا کە لەناو ڕژێمدا بوون دەیانتوانی ڕەوتی ڕووداوەکان ڕاست بکەنەوە، بەڵام دەسەڵات لەناو دەسەڵاتدا ئەو کەسانە دەڕووخێنێت.
ئێمە هەرگیز بانگەشەی ئەوە ناکەین کە سەردەمی پاشایەتی، سەردەمی پێشبڕکێی ناوخۆیی نەبووە بۆ سەلماندنی سەرکەوتنی حوکمڕانی و نکۆڵی لەوە ناکەین، ڕەشنووسی یاسا بەراورد کراوە بە سیسته‌مێکی سنووردار بە کۆمەڵێک یاسا دوور لە سەرکێشیی تاک و ڕەوتی ڕۆشنبیریی توندوتیژ، بەڵکوو هۆشیاری قۆناغی پێش 1958 و ئەوەش بەسەر ئاسەوارەکانی دوای خۆیدا تێپەڕیوە، چونکە ئەوەی دوای 1958 هات، زیاتر دروشم بوو نەک جێبەجێکردن و فێڵکردن بوو لە پێشکەوتن.
ڕژێمەکانی دوای 1958 بەبازاڕکردنی شەرعییەتی سەربازیی خۆیان سەریان لێشێوا بوو، سەرقاڵبوون بە شەڕی فیکری و مەزهەبییه‌وه کە لەلایەن نیگەرانییەکی ئەمنییەوە بەڕێوە دەبرێن، ئەو ڕژێمانەی چەمکی دەوڵەتیان لە مێشکی دەرچووی کۆلێژە سەربازییەکاندا جیا کردووەتەوە.
16ی ئابی 1946 ئەو ڕۆژە بوو کە پڕۆژەیەکی درێژخایەن دامەزرا بۆ ڕووبەڕووبوونەوە و هەڵسوکەوتی موعجیزەئاسای خوێندنەوەی مێژووی دەوروبەرمان و دەبێت لە کێ تێبگەین یان ڕووبەڕووی کێ ببینەوە بەلەبەرچاوگرتنی سروشتی مرۆڤ لە تەرازووی وەرگرتن و بەخشیندا واقیعبینانە بووین لە پرسیارکردن سەبارەت بە ئاییندەی خۆمان ئەو ئاییندەیەی کە نامانەوێت لە ڕابردووی خراپ بچێت كه کەسانی تر بەهۆی خراپ بەکارهێنانی دەسەڵاتەوە بۆمانیان دروستکردووە.
به‌رپرسی دەستەی کارگێڕیی مەکتەبی سیاسیی پارتی دیموکراتی کوردستان.