د.محمد خدر مولود 

ماوەی چەند رۆژێکە جارێکی تر پرسی شارەکانی دۆڵی دەمباس بەدیوی رۆژهەڵاتی ئوکراینا کە هەردوو کۆماری دانپیانەنراوی (لۆگانسک ودانێسک)ی ژێر دەسەڵاتی جوداخوازەکانن، لەگەڵ دوورگەی کریم و دەریای رەشی ستراتیژی و شکاییەکانی سەردەریاکە تا هەردوو شاری ماریۆپۆڵ و ئەدێساش بۆتەوە مژاری گەرمی میدیاکانی جیهان.

چاودێران، بەتایبەتی ئەوانەی شارەزای بواری تەکانی ئوکراینا و رووسیان لە ساڵی 2014وە چاودێری ئەو ناوچە گڕگرتووەی ئەوروپای رۆژهەڵات دەکەن. 

لەنزیکەوە ئاگاداری ئەو جموجۆڵە سەربازییەن کە هەردوولای رووس و ئوکراین، ماوەی دووحەفتەیە ئەو ناوچانە وەک بەرەی شەڕ و هێرش و پەلاماری جەنگێکی تر لە ئامادەباشی دان.

لەکاتێکدا ئەو بارودۆخە شەڕاوییەی لە رۆژهەڵاتی دنێپر و باشوورییەوە سەری هەڵداوە، دەگەڕێتەوە بۆ دنەدان و بن هەنگڵ خوراندی فلادیمێرزیلنسکی سەرۆکی ئوکراینا لەلایەن جۆ بایدنی سەرۆکی تازەی ئەمریکا و سیاسەتی تازەی ئەو وڵاتە، لە ناوچەکەدا.

ئەو دنەدان و بن هەنگڵ خوراندنەی ئوکراینا، لەلایەن ئەمریکاوە جگە لەوەی گەر لە ڕکی ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ و سیاسەتی ئیدارەی پێشووی ئەمریکاوەش بێت، چەند کارتێکی فشاری جۆبایدن و ئەمریکییەکانیشی لە هەناودایە و بەڕووی پوتین و رووسەکان لە ئوکراینا و دەریای ڕەش قیتکراونەتەوە بۆ سەوداو سازشکردن لە ناوچەکانی دەریای سپی و رۆژهەڵاتی ناوەراستی پڕ لە کێشمەکێش و قەیران و ئاریشە و گرفتی هەڵپەسێردراو. 

وا پێدەچێ گەر هەردوو دەریای (ڕەش و سپی) لە چەند جومگە و دەرەبەند و کەناڵ و دەریچەیەکەوە برژێنەوە ناو یەکترییەوە، کەچی لە سەرمێزی باگراوەندی پشت ئەکڕانەکان، لەو دیوباخچەکانی هەردوو( کۆشكی سپی و کرملین) دا  وابەستەن بە چەندین کارتی هەمەجۆری یاری سیاسیی خۆیان، ئەو یارییە جیانگیرییە، گشتگیرە نەتەوەییەی ( ڕووس و ئەمریکا) کە ساڵانێکە لە دوای شەڕی دووەمی گێتییەوە لە ئارادایە وڵاتانی جیهانیان بەخۆیانەوە خەریک کردووە.

لەم کێشمەکێش و جموجۆڵە سەربازی و بینەو بەردەیەدا، ئەوەی ئێستاکێ لە رۆژهەڵاتی دەمباس و باشووری ئوکراینا دەگوزەرێ، تا ئێستا بۆ ئەمریکییەکان بەرهەمی نەبووە، چونکە وڵاتانی زلهێزی رۆژئاوای ئەوروپا لەوانەوەش فەرەنسا و ئەڵمانیا و تا ئاستێک بەریتانییەکانیش نەهاتوونەتە نێو یارییەکەی جۆبایدن و لەو لاوەش ئوکراینەکان تا ئێستایش بەری رەنج و ماندووبوونی خۆپێشاندانەکانی گۆڕەپانی (مەیدان) و شەقامی (خرێشیات)ی کییف –یان نەدرویتەوە، و لەوانەیە، هەر لە ناو ئوکراینەکاندا زۆربەیان لەوانەی کودەتاچی یا قارەمانی شۆڕشگێری شۆڕشی  پرتەقاڵی دووەم بوون لەزستانی 2013  و بەهاری 2014 بۆ دەرپەڕاندن و وڵات بەدەرکردنی(یانیکۆڤیج) کەمتەرخەمیان نەکردو بەفریان لێ گڕدا و دەریان پەڕاندو ڕەوانی مۆسکۆیان کردووە، ئێستا دۆشداماون .. 

دۆشداماو لەنێوان ئوکراینەک بۆ پەڕینەوە لە دنێپر یا مانەوە لە قەراغ و کەنارێکی گڕگرتوودا.

ئەوە حاڵی ئێستای ئوکرایینای سەردەمی زیلینسکیی و بایدن و پوتینە، لە 2014 وە تا رۆژی ئەمرۆی 2021.  چاودێرانیش دڵنیان ڕووسیای پوتین، بواری ئەوە ناداتە ئەمریکا و ئەوروپا، تا وڵاتانی ناتۆ ببێتە دراوسێی هەزاران کیلۆمەتری دیوار بە دیواری دیوی رۆژئاوای کرملین.

مەگەر وورچە سپییەکەی کرملین، لە شەوەزەنگدا، غەفڵەتگیر بێ، سەرخۆش و بێ هۆش و مەستی ڤۆدگا بێت ..!! 

ئەو بینە و بەردەیە، لە کاتێکدایە، ئێستا ئوکراینا بۆتە کانگای تەشەنەسەندنی ڤایرۆسی کرۆنا کۆڤید 19  و 20  و 21 وکەس نییە ئیرەیی بە کچە چاو کاڵ و قژئاڵ و کوڕە مێرخاسەکانی ببات، مەگەر بۆ تێکدانی لانە و نیشتیمانیان نەبێ.

هەولێر 10-4-2021