د.نەھلە ئەفەندی
مانۆڕی دیپلۆماسی و سیاسی و کۆکردنەوەی سەرجەم ئایینە جیاوازەکانی ھەفتەی ڕابردوو لە شاری ھەولێر، جیا لەوەی دەنگدانەوەیەکی گەورەی جیھانیی ھەبوو، لە ھەمان کات کوردستان ئەو پێکەوەژیانەی پێشانی ھەموو جیھان دایەوە و سەلماندی ڕووحییە و دەستکرد نییە، ساڵی ٢٠١٤ لەگەڵ ھاتنی داعش و سەرھەڵدانی توندوتیژی لە مووسڵ و شارەکانی دیکەی عێراق، نزیکەی دوو ملیۆن ئاوارە ڕوویان لە کوردستان کردوو کوردستان بووە لانکەی کۆکردنەوەی ھەموو ئایین و پێکھاتە جیاوازەکان، ئەوەش بەڵگەیەکی درشتی ئەو بڕوای پێکەوەژیانەیە، کەس میوان نەبووە و ھەموویان خاوەن ماڵ بوون.
سەرۆک بارزانی، وێنەیەکی جوانی پێشانی جیھان دا، کە لە بەعشیقە لە یەک کات موسڵمان، مەسیحی و ئێزدی کۆکردنەوە، لەوێ ڕایگەیاند، "یان ھەموومان بەیەکەوە دەمرین، یان ھەموومان بەیەکەوە دەژین". بۆیە فەرھەنگی پێکەوەژیان لە کوردستان جوانترین نموونەی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستە.
ھەفتەی ڕابردوو بینیمان چۆن لە مەڕاسیمی (ڕۆژی نزای نیشتمانی)، سەرجەم ئایینە جیاوازەکان نزایان بۆ پاراستنی کوردستان و سەقامگیریی وڵات کرد، ئەم پێکەوەژیانە بە سانایی نەھاتووەتە بەرھەم، دوای شەڕ و ئاڵۆزی و پەلاماری زۆر، بۆ ھەموو لایەک ڕوونبووەوە پەیامی مرۆڤایەتی تەنیا یەک ڕێگای ھەیە، ئەویش قبووڵکردنی یەکتری و پێکەوەژیانە.
لە مێژووی بزاڤی ڕزگاریخوازی کوردستان زۆر نموونەی جوان ھەن، وێنەی ئەو پێکەوەژیانە دەخەنە ڕوو، بەتایبەت
مێژوو پێمان دەڵێت، چۆن لە ساڵانی ١٩١٥ بۆ ١٩١٨ ئەرمەنەکان ڕووبەڕووی کۆمەڵکوژی بوونەوە و چۆن شۆڕشی بارزان پارێزگاریی لێکردن و لە قڕکردن پاراستنی، بەھەمان شێوە، مێژوو خۆی دووبارە کردەوە و سەرۆک بارزانی لەپێناو پاراستنی ئێزدییەکان، خۆی فەرماندایەتیی گشتیی ھێزی پێشمەرگەی کرد و ئەفسانەی داعشی تێکشاند و شنگال لەژێر دەستی داعش ئازاد کرا.
وێنەی جوانی پێکەوەژیان تەنیا لەوەدا نییە، سەرۆکایەتیی دامەزراوە ئاینییە جیاوازەکان لە ھەولێر کۆبوونەتەوە، بەڵکوو لە خستنە ڕووی پەیامی خەڵکی کوردستان دایە کە گەلێکی ئاشتیخوازە و خوازیاری ئەوە نییە بە چاوی شەڕکەرەوە سەیری بکرێت، بەڵکوو شەڕی لەپێناو فەراھەمکردنی ئاشتی و پێکەوەژیان کردووە، لەکاتێکدا سەرکردایەتیی جیھان لە ھەولێرەوە نزایان بۆ کوردستان کردووە و ئایینە جیاوازەکان پێکەوە مزگەوت، کەنیسە و پەرستگاکانیان بەسەر کردووەتەوە.
دەبینین ئاستی توندوتیژی و جەنگ تەنگی بە سەرجەم ئایین و پێکھاتەکانی دیکە لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست ھەڵچنیوە، لەو بارەیەشەوە ھۆشداریی دراوە، بەڵام کوردستان نەک نەبووەتە ھەڕەشە بۆ پێکھاتەکان، بەڵکوو ھەنگاو بەرەو ئەوە دەنێت ببێتە سمبولی ئاشتی لە ناوچەکە و سەرۆک بارزانیش خاوەندارێتیی ئەو ئاشتییە دەکات، ئەگەر بە دیوێکی سیاسییش مامەڵە لەگەڵ ئەمە بکرێت، دواجار ئەم پێکەوەژیانەی کوردستان بۆ کۆی گشتیی عێراقیش گرنگە.
لەماوەی ڕابردوو، بەھۆی توندوتیژی و نائارامییەوە نزیکەی ٣٠٠ ھەزار کەس لە ئایین و پێکھاتە جیاوازەکان لە سەرجەم ناوچەکانی دیکەی عێراقەوە ھاتوون بۆ کوردستان و لێرە دەژین، ھەروەھا ھەڕەشەی گرووپە نایاسییەکان و نائارامیی سیاسی لە عێراق وێنایەکی خراپی لە ئاستی جیھان دروست کردووە، بۆیە گرنگە ئەم پێکەوەژیانەی کوردستان ئەو وێنە دزێوەی عێراقیش ڕاست بکاتەوە، پێویستە لە ئاستی سەرکردایەتیی سیاسیی عێراقیش تێگەیشتن بۆ ئەم بابەتە ھەبێت.
لەگەڵ دەستپێکردنی مانۆڕی ئەم پێکەوەژیانە و ناساندنی بە جیھان دەرگای نوێی دیپلۆماسی بۆ ھەرێمی کوردستان کراوەتەوە، سەرۆک بارزانی بە فەرمی بانگھێشتی فەرەنسا کراوە بۆ کردنەوەی پارکی پێشمەرگە.
بەڕێز سەرۆکی ھەرێمی کوردستانیش چوو بۆ ڤاتیکان بۆ بەشداریی لە ڕێوڕەسمی ناشتنی پاپای ڤاتیکان، لە ھەمان کاتدا، بەڕێز مەسروور بارزانی وەک بەھێزترین و کاریگەرترین سەرۆکی حکوومەت لە ناوچەکە بانگھێشتی لوتکەی دوبەی بۆ سەرۆکی حکوومەتەکان کراوە.
وێناکردنی سەرکردایەتیی کوردستان لە ئاستی جیھان نموونەیەکی بەھێزی ئەو پێکەوەژیانەیە کە دروست کراوە، لەگەڵ ئەوەش دەستپێشخەریی سەرۆک بارزانی لە پرۆسەی ئاشتیی تورکیا و یەکخستنی دەنگی کورد لە ڕۆژئاوای کوردستان، ڕەنگدانەوە و نموونەی دیاری ئەو ئاشتییەن، کە لە کوردستان ھەیە.