زكری مووسا
نەوشیروان مستەفا ماوەیەك بەر لە 23ـی حوزەیران، بە هەڵسوڕاو و ڕاوێژكارە میدیاكانی حزبەكەی ڕاگەیاند، "خواحافیزیمان لە پارتی و بارزانی كردووە". زمانی زبری ڕاگەیاندن و پارلەمانتارانی گۆڕان بەشێك بوو لە جێبەجێكردنی ئەو بڕیارە. بەڵام خواحافیزی بۆ؟ لە سیاسەت و دیموكراسیدا شتێك بە ناوی خۆحافیزی بوونی نییە. خواحافیزی تەنیا بۆ دەستپێكردنی گەڕێكی دیكەی دوژمنایەتییە. یانیش بۆ جیابوونەوەی تاهەتایی، بۆ ئەوەی چیتر چاویان بە چاوی یەكتر نەكەوێت. ئەوە لە حاڵێكدایە لە 64 و 94ـی سەدەی بیستەم و لە زۆر وێستگەی دیكەدا خواحافیزیی كارەساتبار ڕووی داوە بەڵام، هەموو لایەك گەڕاونەتەوە بۆ باوەشی یەكتر، چونكە چارەنووسێكی هاوبەش ئەو گەلە بەیەكەوە دەبەستێتەوە.
كوردستان هەنگاوی زۆر مەزنی هاوێشتووە و لە دەرگەی سەربەخۆیی دەدات. كوردستان گەشەی كرد و داعشی شكاند و بووە جێگەی سەرسامیی جیهان. لە ڕێگە سەختەكەی خەباتیدا سەدانهەزار قوربانیی داوە. قوربانیدانەكان لەپێناو یەكگرتوویی و بەیەكەوەیی و ڕزگاریدا بووە. بەڵام حەزی خواحافیزی هەموو شتێك دەكاتە ئامانج و لێكی هەڵدەوەشێنێت. هەر ئەو مەیلە بوو كارەساتی شەڕی ناوخۆی لێكەوتەوە. دوای 2003 قۆناغێكی زێڕین دەستی پێكرد. وڵات لەسەر بنەمای بەیەكەوەبوون و تەوافوق بنیات نرا و ئەنجامی سەرسووڕهێنەریشی لێكەوتەوە، بە ئاراستەی پێشكەوتن و كرانەوە و فرەیی. ڕێكخەری ئێستای گۆڕان تەقەبولی ئەو بەیەكەوەبوونەی نەكرد و لە پڕۆسەی سیاسی كشایەوە و دواتر یەكێتی لەت كرد و گۆڕانی پێكهێنا. هەڵبژاردنەكانی 2013 و كابینەی بنكەفراوان و پارلەمان كە لەسەر بنەمای تەوافوق بنیات نران هەلی بەیەكەوبوونی بۆ گشت لایەك ڕەخساند و، گۆڕان بەشێكی زۆری جومگەكانی دەستەڵاتی بە دەستەوە گرت. ئەوەیان پڕۆسەیەكی ئیجابی بوو، سەرباری بوونی شەڕ و كێشەی ئابووری، كوردستان بەرەو سەربەخۆیی كەوتە ڕێ. بەڵام مەسەلەی سەرۆكایەتی هەلێكی دیكەی بۆ نەوشیروان مستەفا ڕەخساند تا بیر لە خواحافیزیەكی ئەبەدی بكاتەوە و تەوقیتەكەی زۆر بە گونجاو زانی.
ئێستا چیی ڕوویداوە؟
تێكڕای پڕۆسەی سیاسی و دامەزراوەكان لە مانا ڕاستەقینەكەیان بەتاڵ بوونە. لە حكوومەتی تەوافوقیی بنكەفراواندا بەرپرسیارێتییەكان تەنیا لەسەر شانی پارتییە. چوار حزبی دیكە خۆیانی لێ دەدزنەوە. پارلەمان پێشێلی پڕەنسیپی تەوافوقی كردووە و سیمای نیشتیمانیبوونی پێوە دیار نییە. سەرۆك فڕاكسیۆنی حزبەكان بە بەرچاوی خەڵك و ژن و منداڵ لەسەر شاشە و لە ڕەفتارێكی ناتەربەویدا جنێویان بە یەكتر دا. پارلەمان ئێستا ئامراز و كارتێكە بە دەستی حزبەكان. سەرۆكی پارلەمان وەك باژێڕوانێك پەلەیەتی لە جێبەجێكردنی بڕیاری خواحافیزی. دامەزراوەی سەرۆكایەتی لە ماوەی دە ساڵی ڕابردوودا بە نەبوونی سیادەی ناوخۆیی دەستەویەخە بوو. ئەگەرچی سەرۆك دەنگی گەلی لە پشت بوو، لە زۆنی سەوزدا ڕێگەیان نەدا سەرۆك بتوانێ دەستەڵاتەكانی جێبەجێ بكات. ڕێگەیان لێ گرت پێشمەرگە یەك بخاتەوە. لە چوار ساڵی یەكەم و دووەمیدا ئەوەیان لە هۆشی ڕای گشتیی سلێمانی و گەرمیاندا ڕسكاند، كە سەرۆك سەرۆكی ئەوان نییە ئەگەرچی شەرعی بوو و 70%ـی دەنگەكانی هێنا بوو. 30ی حوزەیران و درێژكردنەوەی بۆ ماوەی دووساڵی دیكەیش هیچ لە گرفتەكان چارە ناكات، چونكە ئالیەتی هەڵبژاردنی سەرۆك و دەستوور هێشتا چارە نەكراون و، ئەو بنەمایانەی جەنابی مام جەلال و سەرۆك بارزانی بۆ بەردەوامیی وڵات پێیگەییشتبوون پێشێل كراوە، كە گرینگترینیان سازان و كۆتاییهێنان بە خواحافیزی بوو.
چیی بكرێت؟
كورسیی سەرۆك گرفتە سەرەكییەكە نییە، كێشەی سەرۆكایەتی كێشەیەكی یاسایی نییە، چونكە به‌هیچ كلۆجێك یاسا و تەوافوق مانای نەماوە. ئەگەر كێشەی سەرۆكایەتی تەنیا كێشەیەكی یاسایی بوایه، ئەوا پێویست بە شەڕی ڕاگەیاندن و تووڕەكردنی خه‌ڵك و جنێودان نەبوو. دوو ساڵ لەبەر دەستی حزبەكان بوو بۆ ئەوەی گرفتی ئالیەتی هەڵبژاردنی سەرۆك و مەسەلەی دەستوور چارە بكەن، بەڵام نەیانكرد. لەم وڵاتەدا ڕاگەیاندن و جنێو شوێنی یاسا و عاقڵمەندیی گرتووەتەوە. بۆ ئەوەی وەك وڵاتە فاشیلەكانمان لێ نەیه‌ت و نەبینە یەمەن و لیبیا و... دەبێ ئەم وڵاتە سەرلەنوێ دابڕێژڕێتەوە و حزب و سیاسەتمەداران خۆیان لەگەڵ كۆمەڵێك چەمك یەكلایی بكەنەوە. بەر لەوەی باس لە دیموكراسی و دامەزراوەكان بكرێت، پێویستە ڕوئیای سیاسیی حزبەكان لەبەرانبەر كاری سیاسی و دیموكراسی و دامەزراوەكان دیاری بكرێت.
پێویستە ئەوە یەكلاییب كرێتەوە كێ بڕوای بە سەربەخۆیی و یەگرتووییی خاكی كوردستان هەیە و، كێیش دەیەوێ لە ڕێی سیاسەته‌وه درزی كۆمەڵایەتی و سیاسی و جیۆگرافی دروست بكات؟ بنەمای تەوافوق و پێكەوەیی و ژیان، بنەمای كاری سیاسین، یان خواحافیزی و شەڕی نێوخۆیی؟ دەبێ ئەوە یەكلایی ببێتەوە دامەزراوەكان لە سەرووی حزبەكانن یان ئەشخاس و حزبەكان لە سەرووی دامەزراوەكانه‌وه‌ن؟ دەبێ حزبەكان لەگەڵ خۆیان یەكلایی ببنەوە كه ئایا هزری توندڕۆیی و ناوچەگەرێتی تاویان بدات، یان گەییشتن بە مەدەنیەت و دیموكراسی و مافی هاووڵاتیبوون؟ دیموكراسی و هەڵبژاردن و دامەزراوەكان ئامرازێكن بۆ خواحافیزی و تۆڵەسەندنەوە، یان خزمەتی خەڵك؟ ئایا مەبەستی حزبەكان لە كاری سیاسی، سڕینەوە و لەناوبردنی یەكترە یان پێكەوەهەڵكردن؟