Kurdistan Democratic Party

Renewal  .  Justice  .  Coexistence


 

د.فوئاد حوسێن سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان: مالیکی دەبێ بگۆڕێ یان دەگۆڕدرێ

د.فوئاد حوسێن، سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان، لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ (رووداو)دا، رایدەگەیێنێ سەرۆکی هەرێمی کوردستان گەیشتووەتە ئەو باوەڕەی چیتر ناتوانرێ کار لەگەڵ مالیکی بکرێت، ئەوەشی بە هەموولایەک راگەیاندووە، بە ئێرانیشەوە. هەروەها دەڵێ ئەمریکاش لایەنگری هەنگاوی دیموکراسیانەیە و دژی هەنگاوی نادەستووری دەوەستێتەوە لەعێراقدا. هەروەها دەڵێ مالیکی بەکردەوە کارکردن بەدەستووری عێراقی راگرتووە، تەنگژەیەکی ئێستای عێراقیش لەوەوە سەرچاوەی گرتووە.
هەڤپەیڤین: هیڤیدار ئەحمەد

 

رووداو: لە دوای 2003 هیچ جارێک وەک ئەمجارە کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا گرژ نەبوونە. بەتایبەت لەگەڵ نوری مالیکی، کورد بەدیلی مالیکى هەیە؟
د.فوئاد حوسێن: بەدیل دانان پێویستی بە سیستەمێکی دیموکراسی و شەراکەتە، نەک شەخس. بۆیە ئەگەر  بڵێى بەدیلی مالیکی هەر مالیکییە، ماناى ئەوەیە هیچ کەسى دیکە نییە لەو وڵاتە جگە لە مالیکى، ئەوە چۆن دەبێ.  ئەگەر سیستەمێکى موئەسەساتى هەبێ لەو وڵاتەدا،  بەدیلی هەموو کەس دەبێ. بەڵام ئەگەر سیستەمێکی دیکتاتۆری هەبێ ئەوا بەدیلی دیکتاتۆر هەر دکتاتۆرە. کورد خۆی هیچ بەدیلێکی نییە بۆ مالیکی، ئەوە دەبێ لە پەرلەمان بڕیاری لەسەر بدرێ، کورد بە تەنیا بڕیار نادات بۆ گۆڕینی سەرۆک وەزیران.


رووداو: ئێستا گۆڕینی مالیکی بووەتە داوای سەرکردایەتی کورد؟
د.فوئاد حوسێن: لە کۆبوونەوەی هەولێر کە لەو دواییە کرا، مۆڵەتی 15 رۆژ درایە مالیکی، کە دەبێ دوای 15 رۆژ وەڵامبداتەوە. ئاشکرایە یان مالیکی دەبێ سیاسەتی خۆی بگۆڕی یان خۆی دەگۆڕدرێ. پەیامەکە ئەوەیە: ئەگەر توانیت سیاسەتت بگۆڕی فەرموو، ئەگەرنا دەگۆڕێى. هەردوو هەنگاویش لەچوارچێوەی یاری دیموکراتیدا دەهاوێژرێن. بەڵام کاردانەوەى مالیکی، بۆ ئەو نامەیەی بۆى چوو زۆر تووندبوو، دیارە قبوڵی ناکات، کە قبووڵى نەکات، ماناى وایە ئەو شتانەی لەو نامەیەدا نووسراون پێویستە جێبەجێبکرێن لەلایەن ئەو پێنج لایەن و سەرکردەیەوە.



رووداو: 15 رۆژەکە پێشنیازی ئێران بوو یان موقتەدا سەدر؟د.فوئاد حوسێن: ناکرێ هەروا بیربکرێتەوە کە هەموو بڕیارێک لە دەرەوەى سنوورەوە دێ، ئەمە باش نییە، پێنج سەرکردەی عێراقی لەو کۆبوونەوەیە دانیشتبوون و گفتوگۆیەکی دوور و درێژ کرا، ئەو تەرحە، تەرحێکى نیشتمانی بوو، سنعەتێکى محەلى بوو.

 

رووداو: دوای 17ی مانگ کە مۆڵەتەکە کۆتایی دێت هەنگاوی دووەم چیدەبێ، مالیکی دەگۆڕن؟
د.فوئاد حوسێن: خۆ ئەگەر وەڵامی نەبوو، یەکێک لە خاڵەکان ئەوەیە، وەڵامەکەش لەلای پەرلەمانی عێراقە. نازانم هەنگاوى داهااتوو چ دەبێت، بەڵام پێویستە ئەو کۆبوونەوەیەى هەولێر موتابعەی هەبێ و کۆبوونەوەی دیکە بکرێ، کە بڕیاربدرێ هەنگاوی داهاتوو چی دەبێ. پێنج سەرکردەکە داوایان لە مالیکی کرد ئیلتیزام بە دەستوور و ئەو رێکەوتنامەیە بکات کە حکومەتی لەسەر پێکهێنراوەو رێککەوتنی نێوان حیزبەکان ، کە ئیلتیزام نەکات ، رێگاکە تەنیا گەڕانەوەیە بۆ پەرلەمان. بەڵام پێویستە ئەو سەرکردانەى ئەو نامەیان نووسیوە، جارێکی دێکە پێکەوە دابنیشن لەسەر وەڵامنەدانەوەی مالیکی، کە هەنگاوى داهاتوویان چی بێت.


رووداو: کەی کۆبوونەوەی دووەمی پێنج قۆڵی دەکرێ و ئایا هەر لە هەولێر دەبێ؟
د.فوئاد حوسێن: نازانم کەی دەکرێ و ئاخۆ هەر بە پێنج قۆڵی دەمێنێتەوە یان دەبێتە شەش قۆڵی و حەوت قۆڵی و پێویستە فراوانتر بکرێت. بە هەرحاڵ پێویستە کۆبوونەوەکە بکرێ، چونکە ئەگەر کۆبوونەوەکە نەکرێ و وەڵامی مالیکیش نەبێ، نابێ، دەبێ ئەو کێشەیە چارەسەربکرێ. لەم رۆژانەدا پەیوەندی زۆر هەیە لە نێوان سەرکردەکانی عێراق لەسەر ئەم بابەتە و بیروڕا دەگۆڕنەوە، کە ئەگەر مالیکی وەڵامی نەدایەوە چیبکەین؟ ئەگەر کۆببینەوە، لە کوێ و کەى کۆببینەوە و بەرنامەى کۆبوونەوەکە چى بێت. ئەوە بەشێکە لەو پەیوەندییانەى کە  ئێستا لەنێوان سەرکردە سیاسییەکانى عێراقدا دەکرێت.  لە نێو سەرکردەکانى کوردیش لەوبارەوە پەیوەندى کراوە، هەروەها ئەو وێنەیەى لە کۆبوونەوەی پێنج قۆڵی هەبوو، لەگەڵ هاتنی سەید موقتەدا سەدر، هەموو ئەو وێنەیە دراوەتە سەرکردە سیاسییەکانى هەرێمی کوردستان.



رووداو: بۆ کۆبوونەوەی داهاتوو لەسەر چ کۆدەبنەوە؟د.فوئاد حوسێن: ئەگەر کۆببنەوە، پرسیارەی یەکەم ئەوەیە مالیکی پابەند نەبوو بەو نامەی کە بۆى نێردرابوو، پلانی B چییە و پلانەکەش هەر لەچوارچێوەی دەستووردا دەبێ، کە دەبێ بگەڕێینەوە بۆ پەرلەمان و پەرلەمان بڕیاربدات. بەڵام پێش ئەوەی بگەڕێینەوە بۆ پەرلەمان پێویستە سەرکردەکان سیاسەتێکی رۆشنیان هەبێ، کە پێویست چییە و ئەگەر متمانە لە مالیکی وەربگیرێتەوە،  چۆن و کەی بێت، ئەگەر نەکرا چی بکەین، ئەمە پرسیارە بۆ کۆبوونەوەی داهاتوو.


رووداو: مانەوەى مالیکی شکستى هەوڵەکانى کورد نییە؟
د.فوئاد حوسێن: جارێ زووە بڵێن مالیکی دەمێنێتەوە، چونکە رەنگە نەمێنێتەوە، بەڵام بۆچی شکستى هەوڵەکانى کوردە، کورد توانی داوای خۆی بخاتە سەر کاغەز، کورد توانى بەرەیەکى فراوان دروستبکات، ئەوەی راستیبێ ئێستا مالیکی گۆشەگیر و تەنیایە، نەک کورد سەرکردە ئەساسییەکانى عێراق لەوبەرەیەدان، یان دەبێ مالیکی خۆی بگۆڕێ، یاخود دەیگۆڕن.
 

رووداو: ئێستا پەیوەندییەکى باش لەنێوان سەرکردایەتی کورد و موقتەدا سەدر دروستبووە، ئێستا ئێوە چەند لێى دڵنیان؟
د.فوئاد حوسێن: بەس خوا دەزانێ نییەتی ئینسان چییە و لەداهاتوودا چۆن دەبێ. تۆ لە سیاسەتدا مامەڵە لە گەڵ واقیع دەکەی و ئەوەی بە ئاشکرایی دیارە، ئەوە دیارە سەید موقتەدا سەدر هەڵوێستێکی ئاشکرای هەیە، نوێنەرەکەى ئەو نامەکەى تەسلیمى مالیکى کرد، ئەویش ئیمزای لەسەر نامەکە کردووە لەگەڵ سێ سەرکردەی دیکە، ئێمەش حیساب بۆ ئەوە دەکەین.


رووداو: دوای ناردنی نامەکە بۆی ، مالیکی هاتە کەرکووک، وەزیرەکانی کورد نەچوونە کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق لە کەرکووک، بەڵام پارێزگاری کەرکووک پێشوازی لێکرد، ئێوە ئاگاداری ئەوەبوون؟
د.فوئاد حوسێن: پارێزگار و ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک لە کەرکووکە، مالیکیش هاتبوو بۆ کەرکووک، مەعقوڵ نەبوو لەگەڵی دانەنیشن. لەلایەن سەرۆک کۆمار داواى لێکراوە بمێنێتەوەو رەزامەندى سەرۆکى هەرێمى کوردستانیشى لەسەربووە، لەلایەن سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستانیشەوە پێیگۆتراوە بمێنێتەوە، ئەو سەربەخۆ هیچ شتێکى نەکردووە. دەبێ راستییەکە بڵێین، راستییەکەش ئەوەیە. پارێزگاری کەرکووک کەسێکی مولتەزیمە بە کوردستان و بەردەوام هەڵوێستی هەیە. زوڵمى لێدەکرێ، کە بگوترێ سەربەخۆ ئەو کارەى کردووە،  بەڵام قسەکانی مالیکی وەک سەرۆک وەزیران نەبوون لەو کۆبوونەوەیەدا، بەڵکو وەک عەرەبێکى ناسیۆنالیست بوو، بەو قسانەی زیاتر ویستی کێشە لە کەرکووک دروست بکات. مالیکی تاوەکو ئەم دەقیقەیە سەرۆک وەزیرە و مافی هەیە بچێتە هەموو شارێک. بەڵام وەزیرەکانی کورد و جێگری سەرۆک وەزیران، هەڵوێستێکی جوانیان هەبوو بەرامبەر ئەو هەڵوێستەی مالیکی، ئەمەش نیشانەیەکى روون بوو بۆ مالیکی کە کورد یەکڕیزە، بە یەکێتی و یەکگرتوو و پارتییەوە کە لە حکومەتی عێراقدان. ئەگەر سەرکردایەتی کورد فەرمانی بکردبا، پارێزگاریش ئامادە نەدەبوو.



رووداو: دەنگۆی ئەوە هەیە، هاتنی مالیکی بە رەزامەندی لایەنێکی کوردی بووە، راستە؟د.فوئاد حوسێن: نەخێر وانییە. هاتنەکەشی گرنگ نییە، بەڵکو قسەکانی و کاتى هاتنەکەى جێگەی هەڵوەستە لەسەرکردنن. چونکە کاتەکە حەساس بوو، هاتنەکەی ئیستیفزازی بوو، قسەکانیشى ئیستیفزازی بوون. ئامانجیشى ئەوەبوو: 1- هێزێکی سەربازی نیشانبدات. 2- کێشەیەک لەنێوان عەرەب و کورد دروستبکات. 3-دەیویست کێشەیەک دروستبکات لەنێوان یەکێتی و پارتی. 4- دەیویست کێشەیەک لەنێوان عێراقییە و هاوپەیمانی کوردستان دروستبکات، بەڵام نەیتوانی ئەو ئامانجانە بەدیبێنێ. راستە وەزیرەکانی عێراقییە هەندێکیان بەشداربوون و یەکێکیان بەشدارنەبوو،  پێش ئەوەی بێن بۆ کۆبوونەوەکە لەگەڵ رەوتی سەدر و ئێمە لەسەر خەتبوون و بە ئێمەیان گوت دەترسین ئەگەر نەچین بۆ کۆبوونەوەکە، مالیکى ئەو عەرەبانەى لە کەرکووک لایەنگرى ئێمەن ئیستغلال بکات و پێیان بڵێ ئەوە من هاتم، بەڵام بەرپرسانی ئێوە نەهاتن بۆ کەرکووک. مەسەلەی یەکێتی و پارتیش، مالیکی پێیوابوو وەزیرەکانی یەکێتی دەچنە کۆبوونەوەکەو پارتییەکان ناچن، بەڵام نە وەزیری پارتی و نە یەکێتی و نە وەزیری یەکگرتووش بەشدار نەبوو. مالیکی نەیتوانی کێشە لەنێوان عەرەب و کورد دروستبکات و لەوەش شکستی هێنا، چونکە موقتەدا سەدر و ئەیاد عەللاوى و نوجێفى، کە هەرسێکیان عەرەبن لە کوردستان بوون. ئێستاش ئەو پەیوەندییە لەگەڵ ئەو سەرکردانەى عەرەب و عەرەبەکانى دیکەش بەهێزترە، ئێستا هەر مالیکى گۆشەگیرە. ئەمە واقیعەکەیە. دوای کۆبوونەوەکەش وەزیرەکانی عێراقییە لەگەڵ سەرۆک بارزانی دانیشتن و ئەمەش بە روونی وادەردەخات کە بەشداریان لە کۆبوونەوەی کەرکووک بۆ ئەوە نەبوو کورد ئیستیفزاز بکەن.

 

رووداو:مالیکی دەڵێ بڕیاریداوە دەبێ هێزی ئاسایش لە کەرکووک بچێتە دەرەوە، ئێوە ئاگادارن؟
د.فوئاد حوسێن: من ئەو بڕیارەم نەمبیستووە، هەرچەندە بەردەوام لەگەڵ پارێزگارى کەرکووک لەسەر خەتم. بەڵام ئەمە بەدەست مالیکی نییە، کورد خەڵکی کەرکووکە، چۆن ماڵی خۆمان چۆڵدەکەین، هەروەها عەرەب و تورکمان و ئەوانیدیکەش کە خەڵکی کەرکووکن، ماڵی خۆیان چۆڵناکەن.


رووداو: بەڵام مالیکی دەڵێ کارکردن بەدەستووریش رادەگرم، کەواتە بەکەیفی خۆی دەکات؟
د.فوئاد حوسێن: ئەو قسانەی لەسەر راگرتنی کارکردن بەدەستوور و سڕکردنی دەستوور کردوویەتی، بەڕاستی مەترسیدارن. ئەو وەک سەرۆک وەزیران سوێندی خواردووە پارێزگاری لە دەستوور بکات و لەسەر ئەساسی ئەو دەستوورە بووەتە سەرۆک وەزیران، رۆژێک دەڵێ دەستوور موقەدەسە و رۆژێک دەڵێ سڕیدەکەم، رۆژێکیش دەڵێ دەستوور کۆسپە، ئەوە بە کەیفی خۆی نییە، دەستوور بناخەی ئەم دەوڵەتەیە. راستە ماوەیەکە دەستوورى سڕکردووە، ئەم کێشە و تەنگژەیەی ئێستاش لەئەنجامی ئەوەدایە. ئەو کار بە دەستوور ناکات و ئێستا دەڵێ ئێوە بڕواتان بە دەستوور نییە و من بڕوام پێیە و ئەگەر وابڕوا ئەوا سڕیدەکەم. بە ئاشکرا نیوەی سڕکردووە ، دەیەوێ نیوەکەی دیکەش سڕ بکات. بەڵام ئەمە لەو دۆخەدا ناکرێ، چونکە بەسڕکردنی دەستوور پەرلەمان نامێنێ، دادگای فیدرالی نامێنێ، کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان نامێنێ و سڕکردنی دەستوور واتە کودەتاى سەربازى و تەواو.



رووداو: ئەی ئەگەر سڕى کرد، هەڵوێستی کورد چی دەبێ؟د.فوئاد حوسێن: نەک تەنیا کورد هەموو عێراقییەکان ئەوەى لێ قبوڵ ناکەن، زەمانی کۆن کۆدەتا چۆن بوو؟ حیزبی بەعس  300 کەسبوون لەساڵی 1968 چوون سەرۆکۆماری عێراقیان بەدیل گرت، سەدام حوسێن و بارزانی برای بە دوو دەمانچە چوونە ژوورەوەو لایاندا و، دەستیان بەسەر ئێزگەدا گرت و گوتیان کودەتا و هەی کودەتا. ئێستا وانییە، ئەوە بەغدای گرت ئەوی دوای ئەوە چی. وەک زەمانى کۆن نەماوە بە رادیۆیەک و 300 نەفەر ئینقیلاب بکەى.


رووداو: ئەگەر دەستوورى سڕکرد یەکپارچەیی عێراق دەمێنێ؟
د.فوئاد حوسێن: مالیکى بەکردەوە دەستوورى سڕکردووە، بەڵام بەقسە نا. ئێستا دەیەوێ بە قسەش سڕی بکات. سڕکردن چۆنە، دەڵێ پەرلەمان کێشەیە و هیچ ناکات، دەڵێ حکومەت خزمەتگوزارى پێشکەش ناکات لەکاتێکدا خۆی سەرۆک وەزیرە. ئەوە هەشت ساڵە کارەبا لە عێراق نییە و 27 ملیۆن دۆلار خەرجکراوە بۆ کارەبا،  ئەوەتا لە بەغدا لە پێنج کاژێر زیاتر کارەبا نییە لە بەسرا هیچ، هەر کەسێک لە شوێنی مالیکی بووایە دەستى لەکار دەکێشایەوە.
 

رووداو: بۆچی ئەنجوومەنی باڵا بەسەرۆکایەتی عەممار حەکیم، ئەحمەد چەلەبی، حیزبی فەزیلە لەنێو شیعەکاندا بێدەنگن؟
د.فوئاد حوسێن: چەند رۆژێک لەمەوبەر ئیئتیلافی شیعی نەک هاوپەیمانی نیشتیمانی، کە ئیئتیلافێک بوون بەبێ لیستی دەوڵەتی قانون، پێش چەند رۆژێک کۆبوونەوە بۆ ئەوەی جارێکی خۆیان رێکبخەن، واتە خەتێکی دیکە پەیدابووەو ئەو خەتەش پێکدێ لە فەزیلە، رەوتی سەدر، ئەنجوومەنی باڵای ئیسلامی، ئەحمەد چەلەبى، ئەمە گرنگە و بەلایەنیکەمەوە لەگەڵ مالیکی نین.


رووداو: کاردەکەن کەسێک وەک جێگرەوەی مالیکی دابنێن؟
د.فوئاد حوسێن: جارێ پێویستە ئەم سەرکردانە بگەنە قەناعەت کە بڕیارەکە چییە، لادانی مالیکییە، کە لادرا پرۆسەکە چۆن دەبێ و چەند کەس پشتگیری لەو پرۆسەیە دەکەن. کە بڕیاریاندا دەبێ بڕیاربدەن کێ دەبێتە سەرۆک وەزیر لەجیاتی مالیکی.



رووداو: چەند رۆژ لەمەوبەر، باڵیۆزی ئێران سەردانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و لایەنەکانی دیکەی کرد. هیچ گوشارێک لەلایەن ئێرانەوە هەیە بۆسەر کورد، کە بۆچوونی بەرامبەر مالیکی بگۆڕێ؟د.فوئاد حوسێن: من بە گوشارى نازانم، دێن بیڕوڕا تەرح دەکەن، بەڵام تۆ وەڵامت چییە، ئەوە گرنگە. بێگومان دەبێ گوێ لە هەموو کەسێک بگری، ئەمە ئەرکە وەک سەرکردەیەک گوێ بگری. بەڵام مەسەلە ئەوەیە وەڵامی تۆ چییە.


رووداو: وەڵامی کورد چی بوو کە ئێران داوایکرد لەگەڵ مالیکی بە لێکتێگەشتن کێشەکان چارەسەربکەن؟
د.فوئاد حوسێن: سەرۆکی هەرێمی کوردستان بەوە ناسراوە ئەوەی بۆ خەڵک لە راگەیاندن دا باسیدەکات ، لەکۆبوونەوەی ژوورە داخراوەکانیشدا باسیدەکات و هەمان وەڵامی هەیە. دەڵێ من چەند ساڵە لەگەڵ ئەو پیاوە ئەزموونم هەیە و بڕوام پێی هەبوو قیادەی ئەم وڵاتە بکات، بەڵام گەیشتینە ئەو ئەنجامە کە ئەمە وانییە. ئەوەش مافێکی دەستووریی خۆیەتى وەک سەرکردەیەک بڵێ من رام لەگەڵ ئەم پیاوە نییە و ئەگەر بەدەستی من بێ حەزدەکەم یەکێکى دیکە لە شوێنی ئەوبێ، ئەمە بە ئاشکرا دەڵێ و لە دانیشتنەکانیشدا هەروا دەڵێ.



رووداو: سەرۆکی هەرێمی کوردستان گەیشتووەتە ئەو قەناعەتەی کە تەواو چیتر کار لەگەڵ مالیکی ناکرێ و دەبێ لابدرێ؟د.فوئاد حوسێن: بە بۆچوونى من سەرۆکی هەرێمی کوردستان گەیشتووەتە ئەو قەناعەتە.

 

رووداو: باڵیۆزی ئێران لەسلێمانی سەردانی تاڵەبانیشى کرد، سەرکردایەتى کورد یەک هەڵوێستى هەیە بەرامبەر مالیکى؟
د.فوئاد حوسێن: هەڵوێستى کورد دیارە، مام جەلالیش بەشداربوو لە کۆبوونەوەی پێنج قۆڵی هەولێر.


رووداو: بەڵام ئیمزای مام جەلال لەسەر نامەکەی کۆبوونەوەی هەولێر نییە بۆ مالیکی؟
د.فوئاد حوسێن: شوێنی کۆبوونەوەکە مەکتەبی سیاسی یەکێتی بوو، مام جەلالیش سەرپەرشتی کۆبوونەوەکەی کرد، بەڵام مام جەلال سەرۆک کۆماریشە، لەڕووی قانونییەوە متمانە وەرگرتنەوە لە مالیکی بە دوو شێوە دەکرێ. یەکەم: بانگهشتی پەرلەمان دەکرێ و پەرلەمان بڕیاردەدات متمانەى لێوەربگرێتەوە. دووەم: سەرۆک کۆماری عێراق دەتوانێ داوا لە پەرلەمانی عێراق بکات و بڵێ من متمانە لە مالیکی وەردەگرمەوە. ئێ باشە ئەگەر سەرۆک کۆمار ئیمزای لەسەر کاغەزەکە بکردبا کە ناوەڕۆکەکەی ئەوەیە ئەگەر لەماوەی 15 رۆژدا خاڵەکان جێبەجێ نەکەی، هەڵوێستێکی دیکە دەبێ، واتە هەر لەئێستاوە بڕیار دەدات کە دەبێ متمانەی لێوەربگیرێتەوە، ئەمەش ناکرێ، چونکە دەبێ حیساب بۆ مام جەلال بکرێ، کە سەرۆک کۆماری عێراقە. بەڵام مام جەلال خۆی بەشداربووە لە کۆبوونەکە و ئەو نامەی نووسراوە هەموویان لەسەرى رازیبوون، کاتێک باسی کۆبوونەوەکەش دەکرێ دەگوترێ کۆبوونەوەی پێنج قۆڵی واتە بە مام جەلالیشەوە. لایەنەکانیش لە کۆبوونەوەکە لە هەڵوێستی مام جەلال تێگەیشتن.



رووداو: بارزانی بەڕوونی دەڵێ مالیکی بەرەو دیکتاتۆری دەڕوات، بەڵام تاڵەبانی دەڵێ مالیکی دیکتاتۆر نییە، ئەم دوو هەڵوێستە درز ناخاتە نێو ریزی کوردەوە بەتایبەت لە بەغدا؟د.فوئاد حوسێن: بیڕورا گۆڕینەوە و بۆچوونی جیا، مافی خۆتە، بەڵام لەدوای ئەوە کە دەگەیە بڕیار ئەوە گرنگە، پرسیار ئەوەیە سەرۆک کۆمار و سەرۆکی هەرێمى کوردستان کە دەگاتە دیموکراسی و پابەندبوون بەدەستوور و مافی خەڵکی کوردستانەوە، یەک هەڵوێستیان هەیە. بینیمان خەڵک زۆر لەسەر ئەوە یاری دەکرد و بەتایبەت ئەوانەی دوژمنی کوردن، بەبڕوای من ئەمە ئاسان نەبوو، تۆ هەڵوێست وەربگری لە سەرۆک وەزیرانێک و باسی ئەوەش بکەی ئەو سەرۆک وەزیرانە یا سیاسەتەکەی بگۆڕێ یان دەبێ بگۆڕدرێ، ئەمە گفتوگۆی دەوێ، بەڵام بڕیارەکە چییە؟ بڕیارەکە یەک هەڵوێستییە.


رووداو: ئێستا باسی گەڕانەوەی ئیبراهیم جەعفەری دەکرێ بۆ سەرۆک وەزیرایەتی و دەڵێن ئەوە پێشنیازی کوردە، راستە؟
د.فوئاد حوسێن: نازانم ئەوە پێشنیازی کوردە یان نا، بەڵام ئەگەر سەرۆک وەزیر بگۆڕدرێ، بە یەکێکى دیکە،  ئەوەی دیکە لە هاوپەیمانی نیشتیمانی بێ، ئینجا دەگەڕێى بۆ ئەو کەسانەى قەناعەتیان هەبێ، لەکۆتاییدا هاوپەیمانی نیشتیمانی خۆی بڕیار دەدات کێ بێ. ئەگەر بە ئیبراهیم جەعفەری رازیبن، باوەڕ ناکەم کورد دژبێ.
 

رووداو: لەگەڵ گەیشتنی نامەکە بۆ مالیکی، ئەو پێشنیازی هەڵبژاردنی پێشوەختى کرد، ئێوە رازین؟
د.فوئاد حوسێن: ئەمە یارییە، چونکە مالیکی دەیەوێ هەڵبژاردنی پێشوەخت بکات و خۆی وەک سەرۆک وەزیران بمێنێتەوە تاوەکو سەرپەرشتی هەڵبژاردنەکە بکات، پێش ئەوەش هەوڵیدا ئەندامانی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن بگۆڕێ و زیندانییان بکات و کێشەیان بۆ دروست بکات، هەموو شتێک تەرتیب بکات و ئینجا هەڵبژاردن بکرێ، ئەوکاتیش گرەنتی هەیە بۆ ئەوەی لە هەڵبژاردنەکان سەربکەوێ، ئەمە ئاسان نییە و باوەڕناکەم ئەو پێشنیازە قبوڵ بکرێ.سەید موقتەدا سەدریش رەتیکردەوە. پێویستە هەڵبژاردن هەربکرێ، ئێمە ترسمان لەوە هەیە هەڵبژاردن نەمێنێ، بەڵام کە هەڵبژاردنیش بکرێ، رێگەی خۆی هەیە. ئەگەر بشکرێ دەبێ پەرلەمان بڕیاری لەسەر بدات، نەک مالیکی.


رووداو: مالیکی دەڵێ من وەک سەرۆک وەزیران ئەرکی خۆم بەجێهێناوە بۆ جێبەجێکردنی مادەی 140، ئەوەی ماوە لەسەر سەرۆکایەتی کۆمارە کە سنووری پارێزگاکان دیاری بکات. دەڵێن لەکاتی سەردانی ئێوەش لەگەڵ شاندی مەکتەبی سیاسی پارتی و یەکێتیدا هەمان شتی پێگوتبوون ؟
د.فوئاد حوسێن: جاران باسی مادەی 140ی دەکرد و ئێمەش دەمانگوت بەڵکو جێبەجێی بکات، کەچی ئێستا دێ دەڵێ نابێ. سەرۆک کۆمار ئێستا پڕۆژەیەکى پێشکەشی پەرلەمانی عێراق کردووە بۆ دیاریکردنەوەی سنووری پارێزگاکان و  ئەو ناوچانەی دەکەونە بەر مادەی 140، ئەگەر وایە بۆ بە لیستەکەی خۆی لە پەرلەمان ناڵێ پشتگیری لەو پڕۆژەیە بکەن. وانییە، ئەو ئێستا هەوڵدەدات هەرچی شتی خراپە بخاتە ئەستۆی کەسانی دیکە و هەرچی شتی باشە بۆ خۆی حیسابی بکات. دەڵێ ئەگەر من نەبوومایە عێراق دابەشدەبوو و دەستوور نەدەما، ئەگەر ئەو حیزبانە نەبووان ئێستا عێراق کارەبای هەبوو و دەبووە بەهەشت. ئەمە چی دەکات؟ ئێ باشە تۆ لەلایەک هەموو دەسەڵاتت بردووە و دەڵێ ئەمە دەستوورییە، لەلایەکی دیکە هەرچی نەکراوە و خراب بووە دەیخاتە سەر خەڵکی دیکە، بۆ 140یش هەروا.



رووداو: مالیکی دەڵێ پێکنەهێنانی دوو فیرقەی سەربازی لە پێشمەرگە، بەهۆی هەڵوێستی هەرێمی کوردستان بووە؟د.فوئاد حوسێن: ئەوەش راست نییە، لە دانیشتنەکانمان لە بەغدا ئەوەش باسکرا، ئەو ئەفسەری کوردى لەنێو سوپای عێراق نەهێشتن، ئینجا رێگە دەدات دوو فیرقە لە پێشمەرگە دروستبکرێ.


رووداو: دەڵێ دەبێ هەرێمی کوردستان لە 17%ی بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان پارەی پێشمەرگە بدات؟
د.فوئاد حوسێن: ئەمە کێشەیە، ئەگەر سەیرى  یاسای بودجەی عێراق بکەین لە 2007ەوە لە  هەموو قانونێکی بودجەدا هاتووە کە دەبێ بەغدا بودجەی پێشمەرگە بدات، ئایا قانونی بودجە لە ئەنجوومەنی وەزیران گفتوگۆى لەسەر نەکراوە؟ مالیکی رازینەبووە لەسەرى؟ نەهاتووەتە پەرلەمان؟ ئەگەر وابێ بۆ پەسەندی کردووە، ئەم ئیزدیواجیەتە چییە و لە هەموو دانیشتنەکانیش بەڵێنیداوە خۆ مەجالس بە ئەماناتە، ناتوانم هەموو شت بڵێم، چونکە ئەگەر هەموو ئاشکرابکەم قسەکانی بە عەجائیب دەردەچن.
 

رووداو: بۆچی ئەوە بۆ خەڵکی کوردستان ئاشکرا ناکەن؟
د.فوئاد حوسێن: هەر ئەمە بەسە، هەر بەڵگەی یاسای بودجە بەسە بۆ وەڵامدانەوەی. ئەگەر لەسەر 17%ەکەیە تۆ بۆچى خستووتە نێو یاساى بودجەی عێراقەوە.


رووداو: کورد بیری لەوە نەکردووە لەگەڵ عێراقییەو سەدرییەکان وەزیرەکانی خۆیان لە حکومەتی عێراق بکێشنەوە؟
د.فوئاد حوسێن: بۆچی بیانکێشینەوە، ئەمە هەڵەیە، نابێ نە حکومەت و نە بەغدا بەجێبێڵین. کورد لەبەغدا ناکشێتەوە، ئێمە میوان نین.



رووداو: هەڵوێستی ئەمریکا چییە لەسەر ئەم دۆخەی ئێستای عێراق، بۆچی بێدەنگە؟د.فوئاد حوسێن: هەڵوێستی ئەمریکا زۆر باشە، لەکاتی سەردانی سەرۆک بارزانی بۆ ئەمریکا هەر دەیانگوت و ئێستاش زیاتر دەڵێن، کە بەهیچ شێوەیەک دژی ئەوە نین هەر شتێک بکرێ لەچوارچێوەی پرۆسەی دیموکراتیدا. هەرچییەک لەو چوارچێوەیەدا بکرێ ئەوان لەگەڵیدان، هەر شتێکیش بکرێ کە لە چوارچێوەی دیموکراسیدا نەبێ ئەوان دژی دەوەستن.  مەسەلەی گۆڕینی مالیکیان هێشتووەتەوە بۆ عێراقییەکان، دەیگۆڕن یان نا کەیفی خۆیانە.


رووداو: ئەمریکییەکان گڵۆپی سەوزیان بۆ کورد هەڵکردووە بۆ گۆڕینی مالیکی؟
د.فوئاد حوسێن: ئێمە گڵۆپی سەوز لە کەس وەرناگرین، تۆ ئەگەر خەریکی وڵاتی خۆتبی و بیر لە وڵاتی خۆت بکەیەوە، چاوەڕێی هەڵکردنی گڵۆپی سەوز لە کەس نابی. ئەوە مانای ئەوەیە تۆ بە فەرمانی ئەم و ئەو دەجوڵێیەوە، ئەمەش لای کورد نییە، یەکێک لە خاڵە بەهێزەکانی کوردستان و سەرکردەکانی کورد، باوەڕبکەن، باوەڕبکەن ئەوەیە سەربەخۆیە لە بڕیارداندا، بیڕورا دەگۆڕنەوە، گفتوگۆ لەگەڵ دەوڵەتانی دراوسێ، لەگەڵ ئەمریکا، لەگەڵ بەریتانیا و لەگەڵ فەرەنسا دەکەن، بەڵام دواجار بڕیار بڕیاری خۆیانە.



رووداو: رێککەوتن و هاوپەیمانی نێوان هەولێر و واشنتن چووە سەر کاغەز، هەروەک پێشتر باستان کرد کە ئەمریکا داوایکردووە گەڵاڵەنامەیەک پێشکەش بکەن؟د.فوئاد حوسێن: ئێمە کە چووینە ئەمریکا وەرەقەیەک پێشکەشی کۆشکی سپی کرا، ئەوانیش ئاگادارن لە داواکانی کورد و شتە ئەساسییەکان. پەیامی کۆشکی سپی دوو شتی گرنگ تێدابوون، یەک: پابەندن بە عێراقێکی فیدرال، دووەم: پابەندن بە پاراستن و دۆستایەتی کوردستان و گەلی کورد. دەربارەی کوردستان و گەلی کورد ئەو خاڵانە کە لەوەرەقەکەدابوو کۆمەڵێک مەسەلەن، لەوانەش کردنەوەی کونسولخانەى ئەمریکا، پەیوەندی بازرگانی، ئیلتیزاماتی ئەمریکا بەرامبەر بە کوردستان بەگشتی، تێڕوانیان بۆ کوردستانی ئایندە، ئەمانە هەموویان باسکران.


رووداو: رێککەوتن کرا لەسەر ئەو وەرەقەیە؟
د.فوئاد حوسێن: نەخێر، رێککەوتن لەنێوان دوو دەوڵەت دەکرێ، بەڵام کە داواکانی خۆمان پێشکەشکرد کە ئەویش لە چوار لاپەرە پێکهاتبوون و ئەوانیش دیراسەتیانکرد و کۆمەڵێک لە داواکانی کورد کە لەو وەرەقەیەدا هاتبوون دەستیانکرد بە جێبەجێکردنیان وەک کردنەوەى کۆنسوڵخانەى ئەمریکا لە هەولێر، مەسەلەی بازرگانی و فەرهەنگی و پەروەردەیى. ئەو پەیوەندییەی لەگەڵ ئەمریکا هەیە پەیوەندییەکی فراوانە و ئەوانیش سەیری کوردستان دەکەن و مامەڵەی تایبەتى لەگەڵ دەکەن، بارزانى سەرۆکی هەرێمی کوردستان، بەڵام وەکو سەرۆکی دەوڵەتێک پێشوازی لێدەکرێ، جێگری سەرۆکی ئەمریکا سێ کاژێر کۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆکی هەرێمی کوردستان هەبوو، خاڵ نەما گفتوگۆى لەسەر نەکرێ. جێگەی داخە هەندێ لە سیاسییە کوردەکانیش دەڵێن، کە هیچیان نەکرد.



رووداو: لە ئەمریکا بارزانی پێشنیازی پشتیوانیکردنی دەوڵەتی کوردی دایە ئەمریکا؟د.فوئاد حوسێن: نەخێر باس لە دەوڵەتی کوردی نەکرا، هەرچەندە مالیکی باسی ئەوەیکرد کە لەو سەردانە سەرنەکەوتن بۆ بەدەستهێنانی پاڵپشتی ئەمریکا بۆ دەوڵەتی کوردی. جا مالیکى هەوڵێکى عەجایبى دابوو، ئەوەى دەنگى پێگەیشتبوو لە ئەمریکا هەوڵى لەگەڵدابوو بۆ ئەوەى سەردانەکەى بارزانى بۆ ئەمریکا هەڵبوەشێنێتەوە. یان دوایبخات، یان ئۆباما پێشوازی لە بارزانی نەکات و لەهەمووشیان فاشیل بوو، هیچی بەدەست نەما گوتیان سەرنەکەوتن لە مەسەلەی دەوڵەتی کوردی دا. ئێمە نەچووین بۆ ئەمریکا کە بە ئەمریکا بڵێین ئەوا دەوڵەتی کوردی رادەگەیێنین.