هەولێر-KDP.info-  لەبەر ڕۆشناییی راپۆرتی ساڵانەی "ئازادیی ئایینی لە جیهاندا" کە لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکادا بڵاو کرایەوە، (د. دیندار زێباری) سەرۆکی کۆمیتەی وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان ڕایگەیاند، "ئێمە وەک حکوومەتی هەرێم پێشوازی لە  راپۆرتی ساڵانەی (ئازادیی ئایینی لە جیهان)دا دەکەین."

رۆژی سێشەممە 15-8-2017، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا راپۆرتی ساڵانەی "ئازادیی ئایینی لە جیهاندا" بڵاو کردەوە، لە بەشی تایبەت بە هەرێمی کوردستان و عێراق تیشکی خستە سەر ئەو تاوانانەی، کە داعش دەرهەق بە "کورد و کوردانی ئێزدی، موسڵمانە شیعەکان ئەنجامی داون و، داعش بە بەرپرسیار دەزانێت  بەرامبەر جینۆسایدی ئێزدی، مەسیحی و موسڵمانە شیعەکان لەو ناوچانەی کۆنترۆڵی کردبوون بەر لەوەی ئازاد بکرێنەوە، داعش پێڕەوانی ئایینە جیاوازەکانی کردووەتە ئامانج و پاکتاوی نەژادی و لاقەکردن و ڕفاندن و بەکۆیلەکردن و کوشتنی بە کار هێناوە، هەروەها داعش بە بەرپرسیار دادەنێت لە ئەنجامدانی تاوان دژ بە مرۆڤایەتی و پاکتاوی نەژادی دژ بە گرووپگەلێک و لە هەندێک کەیسدا دژ بە موسڵمانانی سوننی و کورد و کەمینەکانی تر.

"حکوومەتی هەرێم بەردەوام پشتگیری لە پێکەوەژیانی ئایینی و نەتەوەیی دەکات"
لەم بارەوە (د. دیندار زێباری) سەرۆکی کۆمیتەی وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان رایگەیاند: "ئێمە وەک حکوومەتی هەرێم پێشوازی لە  راپۆرتی ساڵانەی (ئازادیی ئایینی لە جیهان)دا دەکەین، کە ساڵانە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا سەبارەت بە ئازادییە ئایینییەکان و رەوشی پێکهاتە ئایینییەکان لە سەرتاسەری جیهان بڵاوی دەکاتەوە، کوردستان هەمیشە شوێنی حەوانەوە و نیشتەجێ بوونی پێکهاتە ئایینی و نەتەوەییەکان و نموونەی پێکەوەژیانی نێوان ئەم پێکهاتانە بووە".

له‌ مادده‌ى (5)ى ڕه‌شنووسى ده‌ستوورى هه‌رێمى كوردستان هاتووه‌ كه‌: گه‌لى هه‌رێمى كوردستان پێكهاتووه‌ له‌ كورد، توركمان، عه‌ره‌ب، كلدان سریان ئاشوور، ئه‌رمه‌ن و هاووڵاتیانى دیكه‌ى هه‌رێمى كوردستان، واتە پێڕەوانی ئایینەکانی دیکە وەک کەمایەتی سەیر نەکراون، بەڵکو بە پێکهاتەی کۆمەڵگای کوردستانی دانراون، هەروەها لە دوای ئازادکردنی عێراق لە ساڵی ٢٠٠٣ هەرێمی کوردستان تاکە شوێنە، کە تیایدا هەموو پێکهاتە ئایینی و نەتەوەیی و مەزهەبییەکان هەست بە ئاسوودەیى دەکەن و هیچ کەسێک لەسەر جیاوازى نەتەوەیى رووبەڕووى کێشە نەبووەتەوە.

(دیندار زێباری) دەڵێت: "حکوومەتی هەرێم بەردەوام پشتگیری لە پێکەوەژیانی ئایینی و نەتەوەیی دەکات، بەبێ رەچاوکردنی جیاوازی ئایینی، مەزهەبی و نەتەوەیی، ئەمەش وایکردووە کە هه‌رێمى كوردستان ببێتە‌ ماڵ و مه‌نزڵگاى پێکهاتە ئایینى، نه‌ته‌وه‌یی، كه‌لتورى، ئیتنیه‌ جیاوازه‌كان".

"پێکهاتە نه‌ته‌وەیی و ئایینە‌كان ناچار نه‌كراون به ‌زمانى كوردى بخوێنن"
(زێباری) تیشکی خستە سەر گرنگیدانی حکوومەتی هەرێم بە لایەنی کەلتووری و پەروەردەیی پێکهاتە ئایینی و نەتەوەیی و مەزهەبیەکانیش گوتی: "حکومەتی هەرێمی کوردستان گرنگى به‌ په‌ره‌پێدانى رۆشنبیری و هونه‌رى پێکهاتە‌ نه‌ته‌وه‌ و ئاینییه‌كان له‌ كوردستان ده‌دات، ئه‌مه‌ش له‌ هه‌یكه‌لى كارگێڕى وه‌زاره‌تی رۆشنبیری‌ به‌ بوونى دوو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تىی گشتیی ڕۆشنبیرى، یه‌كێكیان بۆ توركمان و ئه‌وی دیکە بۆ سریانى، رەنگی داوەتەوە"، باره‌گاى ئه‌م دوو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌ گشتییەش‌ له‌ هه‌ولێره‌ و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییەکی سریانیش له‌ دهۆك هه‌یه، "پاڵپشتیى دارایى ژماره‌یه‌ك ناوەندی ڕۆشنبیرى، تیپى هونه‌رى توركمانى، كلدان ئاشوور، ئێزدى، له‌ لایه‌ن وه‌زاره‌ته‌وه کراوە‌، له‌ ڕێگاى هاریكاری کردنیان و گرنگیدان به‌ دابونه‌ریت و كه‌له‌پوورى دێرینیان، وه‌ك دامه‌زراندنى به‌رێوه‌به‌رایه‌تیى مۆزه‌خانه‌ى سریانى و چاپكردنى سەدان كتێب به‌ زمانه‌كانى كوردى، عه‌ره‌بى، سریانى، توركمانى".

سەبارەت بە بواری پەروەردەش سەرۆکی کۆمیتەی وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان گوتی: "لە بواری پەروەردەش هیچ تاكێكى پێکهاتە نه‌ته‌وەیی و ئایینە‌كان ناچار نه‌كراون به ‌زمانى كوردى بخوێنن، یاخود رێگرییان لێكرابێت به‌ زمانى دایك بخوێنن، به ‌پێچه‌وانه‌وه‌ به ‌ده‌یان قوتابخانه‌ به‌ زمانى كه‌مه‌ نه‌ته‌وه‌كان له ‌ناو هه‌رێم و ناوچه‌ كوردستانیه‌كانى ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێم هه‌یه، هەروەها بە دەیان قوتابخانە هەیە خوێندن تێیدا به‌ زمانى سریانییە، به ‌تایبه‌تى له‌و شوێنانه‌ى كه‌ کریستیانی زۆرە‌ وه‌ك (هه‌ولێر/ عەنكاوه‌، شه‌قڵاوه‌، كۆیه‌، دیانا، هاودیان و هه‌رمۆته‌ له ‌كۆیه،‌ هه‌روه‌ها له‌ ناوچه‌كانى ده‌ره‌وه‌ى ئیداره‌ى هه‌رێم وه‌ك حه‌مدانییه‌، به‌رتلە‌، تلكێف، قەرەقۆش، كرملیس، ئه‌لقۆش)، به‌هه‌مان شێوه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى تایبه‌ت به‌ خوێندنى سریانى له‌ وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌ هه‌یه، لە لایەکی دیکەوە ده‌ستەیە‌كى تایبه‌ت له‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى په‌روه‌رده‌ى دهۆك سه‌رپه‌رشتى خوێندنى ئایینى ئێزیدى ده‌كات، كه‌ زۆربه‌یان له‌ سنوورى شارى دهۆك و زیاتریش له‌ شارى مووسڵه"‌.

"کریستیان رۆڵی بەرچاویان لە دەرکردنی بڕیارەکاندا هەیە"
رێزگرتن لە پێکهاتە ئایینییەکان و رێگادان بە ئەنجامدانی سرووتە ئایینییەکانی تایبەت بە خۆیان یەکێکە لەو بابەتانەی حکوومەتی هەرێم پێداوە، (زێباری)ـیش دەڵێت: "لە وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینی، جگە لە موسڵمانان، گشت پێکهاتە ئایینییەکانی بەڕێوەبەرایەتی گشتی و بەڕێوەبەرایەتیی تایبەت بە خۆیان هەیە، لەوانەش (ئێزدی، کریستیان، جوو، کاکەیی، زەردەشتی، بەهائی، سابیئە مەندائی)، ئەویش بۆ راپەراندنی کاروبارەکانیان بەوپەڕی ئازادی و دوور لە هەر دەستتێوەردانێک و هاریکارییان دەکات بۆ ئەوەی کۆنگرە و کۆنفرانس و گردبوونەوەی خۆیان ئەنجام بدەن".

لە چوارچێوەی دەسەڵاتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان کریستیانەکان رۆڵی بەرچاویان لە دەرکردنی بڕیارەکاندا هەیە، راوێژ لەگەڵ حزبەکانی کریستیان و کەنیسەکانیش دەکرێت، هەروەها نوێنەرایەتی کریستیانەکان لە زۆربەی دامودەزگا حکومییەکان هەیە و پۆستی بەرز بە کەسایەتییەکانی کریستیان سپێردراوە. لەلایەکی دیکەوە لە وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینی/ بەڕێوەبەرایەتی گشتی کاروباری کریستیانەکان مۆڵەت دراوە بە زیاتر لە (هەشت) کەنیسەی بیانی کار بکەن لە کوردستان و خزمەتگوزاری پێشکەش بکەن، بە تایبەتی بە ئاوارەکان، جگە لەمە کریستیانەکان بەو پەڕی ئازادییەوە گشت بۆنە و ئاهەنگ و سرووتە ئایینییەکانی خۆیان ئەنجام دەدەن بەبێ بوونی هیچ بەربەستێک، هەروەها جگە لە کریستیانەکان گشت پێکهاتە ئایینییەکان لەلایەن حکوومەتی هەرێمی کوردستانەوە پشتگیرییان لێدەکرێت.

(زیباری) تیشکی خستە سەر ئەوەی، کە کریستیانەکانی جیهان بە رێزەوە لە ئەزموونی هەرێمی کوردستان دەڕوانن، سەبارەت بە پێکهاتە ئایینییەکان و لەم روەوە وتی: "رۆژی 27/9/2015 لە هەولێری پایتەخت و لە رێورەسمێکی ئایینی گەورەدا، بە ئامادەبوونی نوێنەری (ڤاتیکان)، مەراسیمی گواستنەوەی کورسیی مەرجەعی ئاشوورییەکانی جیهان و ناوەندی کڵێسای رۆژهەڵات لە ئەمریکاوە بۆ هەولێر ئەنجامدرا، ئەمەش ئەو راستییە دەردەخات کە هەرێمی کوردستان لانکەی ئازادی و دیموکراسی و ئاشتی و پێکەوەژیانی سەرجەم ئایین و نەتەوەکانە"، ئەو، بوونی ئەو ناوەندە ئایینییە لە هەرێمی کوردستان بە گرنگ دەزانێت، کە پێگەی هەرێم لە ئاستی جیهانی زیاتر بەرز دەکاتەوە، "جاران هەولێر پایتەختی هەرێمی کوردستان بوو، ئێستا بووەتە پایتەختی ئایینی زۆرێک لە کریستیانیەکانی جیهان، هەروەها کاریگەری دەبێت لەسەر ئەوەی کە دڵگەرمی بە کریستیانیەکان ببەخشێت، وڵاتی خۆیان خۆش بوێت و واز لە کۆچ بێنن".

گواستنەوەی کورسیی مەرجەعی ئاشوورییەکانی جیهان و ناوەندی کڵێسای رۆژهەڵات لە ئەمەریکاوە بۆ هەولێر، هەنگاوێکی مێژووییە، "چونکە لە ساڵی ١٩٣٣وە بارەگای سەرەکیی پاتریاکی ئاشوورییەکانی جیهان لە عێراق چووبووە دەرەوە بۆ شیکاگۆ لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، بەڵام دوای تێپەڕینی زیاتر لە ٨٠ ساڵ ناوەندەکە بۆ عێراق گەڕێندراویەوە و هەولێری  پایتەختی هەرێمی کوردستان هەڵبژێردرا"، هۆکاری گواستنەوەی ئەو مەرجەعەش بۆ هەرێمی کورستان و شاری هەولێر بە ئەزموونی حوکمڕانیی چەند ساڵی رابردوو دەگێڕێتەوە، کە باشترین شوێنی پێکەوە ژیانی ئایین و نەتەوەکانە.

سەرۆکی کۆمیتەی وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان، تیشکی خستە سەر هەوڵەکانی حکوومەتی هەرێم بۆ رزگارکردنی ئێزدییە رفێنراوەکانی دەست داعش "حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە رۆژی 25/11/2014 لێژنەیەكی دامەزراند بۆ كۆكردنەوەی زانیاری و بەدواداچوون لە كەیسی ئێزیدییە رفێندراوەكان و بودجەیەكی تایبەتی تەرخان كردووە بۆ رزگارکردنیان، دوای گەڕانەوەشیان حكوومەت هەموو ئامادەكارییەك بۆ حەواندنەوەیان و دووبارە گەڕاندنەوەیان بۆ نێو كۆمەڵگە دەکات، لە چوارچێوەی ئەو هەوڵانەی حکوومەتی هەرێم توانراوە ژمارەیەکی زۆر لە رفێندراوەکان ئازاد بکرێن".

بەپێی دوایین ئاماری بەڕێوەبەرایەتی گشتی کاروباری ئێزیدییەکان لە وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینی، ژمارەی ئافرەتە رفێنردراوەکان بەم شێوەیە بووە: بەر لە هاتنی داعش ژمارەی ئێزیدییەکان لە عێراق نزیکەی (550000) پێنج سەد و پەنجا هەزار کەس بووە، لە ئەنجامی داگیرکردنی ناوچەکانیان لە لایەن داعشەوە نزیکەی ( 360000) سێ سەد و شەست هەزاریان ئاوارە بوون و (1293)یان شەهید بوون، (6417) هاووڵاتی کوردی ئێزیدی رفێندراون لەوانە ( 3547)یان ئافرەت و (2870)یان پیاو بوون.بە هەوڵە بەردەوامەکانی حکومەت ژمارەی ئێزیدییە رزگارکراوەکان (3092) بووە لەوانە (1102) ئافرەت و (335) پیاو و (848) کچ و (807) کوڕ رزگار کراون، ئەوانەی تا ئێستا رزگار نەکراون ژمارەیان (3325) کەسە لەوانە (1597) ئافرەت و (1728) پیاون کە لە دەست داعشدا ماون.

لەلایەکی دیکەوە پێکهاتە ئایینی و نەتەوەیی و مەزهەبییەکان بە پاڵپشتی و هاوکاری حکوومەتی هەرێمی کوردستان رۆڵیان هەبووە لە شەڕی بەرگری دژی داعش و رزگار کردنەوەی ناوچەکانیان، بۆ ئەم مەبەستەش لە ساڵی 2014 هێزی فەرمی و تایبەتی کریستیان و ئێزیدییەکان دامەزراوە، کە لە ژێر فەرمانی وەزارەتی پێشمەرگەدان، هەروەها بەم دواییەش هێزی بەرگری لە ئێزیدخانە خراوەتە سەر میلاکی وەزارەتی پێشمەرگە، کە لە نزیکەی (٤٠٠٠) پێشمەرگە پێکهاتوون، وەزارەتی پێشمەرگە سەرپەرشتییان دەکات و ڕاهێنان و چەک و پێداویستیی سەربازیشیان بۆ دابین دەکات، بۆ ئەوەی خۆیان بەرگری لە ناوچەکانی خۆیان بکەن و بەشداری بکەن لە رزگار کردنەوەی ناوچەکانیان، چونکە زۆربەی ئەو ناوچانەی کریستیان و ئێزیدییەکان تێیدا نیشتەجێن دەکەونە سنووری ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم.

لە کۆتاییدا (دیندار زێباری) سەرۆکی کۆمیتەی وەڵامدانەوەی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان گوتیشی: "یەکێک لە سەروەرییەکانی هەرێمی کوردستان پێشوازیکردن بوو لە نزیکەی دوو ملیۆن ئاوارە و پەنابەر، کە بەشی زۆرییان لە پێکهاتە ئایینی و نەتەوەیی و مەزهەبییەکان بوون، حکوومەتی هەرێمی کوردستان بەبێ جیاوازی و بەپێی توانای خۆی پێشوازی لێکردن و هاریکاری و پێداویستی بۆیان دابین کرد"، ئەوەش بە رەنگدانەوەی ئەو کەلتوورە مێژووییە دەگێڕێتتەوە، کە دەیان ساڵە کوردستان پێی ناسراوە و هەمیشە پێکهاتە ئایینی و نەتەوەییەکان کوردستانیان بە پێگەی خۆیان زانیوە و تێیدا هەستیان بە ئارامی و سەقامگیری کردووە و رووداوەکانی دوای ساڵی 2003ی عێراق و دواتر هاتنی تیرۆریستانی داعش بەڵگەیەکی زیندووە، کە هەمیشە کوردستان شوێنی پێکەوەژیانی نێوان پێکهاتە ئایینی و مەزهەبییە جیاوازەکان بووە.