هه‌ولێر-KDP.info- سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان ڕایدەگەیه‌نێت: "تا ئێستا هیچ بڕیارێك نییە بۆ دواخستنی پڕۆسەی ڕیفراندۆم لە هەرێمی كوردستان''، دەشڵێت: "بە ڕاشكاوی بە (مەكگۆركمان) گوتووە كاتەكە بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆم گونجاوە".
(نێچیرڤان بارزانی) سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستان لە گفتوگۆیەكی تایبەتدا لەگەڵ كه‌ناڵى RTى ڕووسیا سەبارەت بە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم ڕایگەیاند: "تا ئێستا هیچ بڕیارێك نییە بۆ دواخستنی پرۆسەی ڕیفراندۆم لە هەرێمی كوردستان، لیژنەی باڵای ڕیفراندۆم دروست كراوە بۆ سەرۆكایەتیكردنی ئەم پرۆسەیە، ئەوان دەبێ ئەو بڕیارە بدەن و بڕیارەكەش ئەوەیە ڕیفراندۆم 25ی ئەیلوول ئەنجام دەدرێت".
(نێچیرڤان بارزانی) سەبارەت هەڵوێستی ئەمه‌ریكا و وەڵامی سەركردایەتیی سیاسیی هەرێمی كوردستان بۆ ئەمه‌ریكا گوتی: "لە ڕاستیدا هەڵوێستی ئەمه‌ریكا پێشتر ڕاگەیه‌نرابوو، سەردانەكەی بەڕێز (مەكگۆرك)یش بۆ ڕاگەیاندنی هەڵوێستەكە بوو كە كاتی ڕیفراندۆم كاتێكی باش و گونجاو نییە، جەختكردنەوە بوو لەسەر ئەو هەڵوێستەی كە پێشتر ڕایانگەیاندبوو، ئێمەش بە ڕاشكاوی گوتمان كاتەكە بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆم گونجاوە، بۆیەش هەردوولا گفتوگۆ و ڕوانینی جیاوازیان لەوبارەوە هەبووە".
ئه‌مه ده‌قى گفتوگۆ ته‌لڤزیۆنییه‌كه‌یه:
ـ (نێچیرڤان بارزانی) سەرۆكوه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستانی عیراق، بەخێر بێیت بۆ بەرنامەكەمان، زۆر خۆشحاڵین كە لەگەڵمانیت. سەرۆكوەزیران، گوێم لە هەندێك ڕاپۆرتی تەلەڤزیۆنیی كوردی بوو كە دەڵێن ڕیفراندۆم بۆ سەربەخۆیی دوادەخرێت بەهۆی گوشارەكانی ئێران و ئەمه‌ریكاوه، ئایا ئه‌مه ڕاستە؟
(نێچیرڤان بارزانی): تا ئێستا هیچ بڕیارێك نییە بۆ دواخستنی پرۆسەی ڕیفراندۆم لە هەرێمی كوردستان، لیژنەی باڵای ڕیفراندۆم دروست كراوە بۆ سەرۆكایەتیكردنی ئەم پرۆسەیە، ئەوان دەبێ ئەو بڕیارە بدەن و بڕیارەكەش ئەوەیە ڕیفراندۆم 25ی ئەیلوول ئەنجام دەدرێت.
ـ كەواتە سەرۆكوەزیران، سەردانەكەی (برێت مەكگۆرك) هیچ گۆڕانكارییەكی بەسەر كاتی ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەكەدا نەهێناوە؟
(نێچیرڤان بارزانی): لە ڕاستیدا هەڵوێستی ئەمه‌ریكا پێشتر ڕاگەیه‌نرا بوو، سەردانەكەی بەڕێز (مەكگۆرگ)یش بۆ ڕاگەیاندنی هەڵوێستەكە بوو كە كاتی ڕیفراندۆم كاتێكی باش و گونجاو نییە، جەختكردنەوە بوو لەسەر ئەو هەڵوێستەی كە پێشتر ڕایانگەیاندبوو، ئێمەش بە ڕاشكاوی گوتمان كاتەكە بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆم گونجاوە، بۆیەش هەردوولا گفتوگۆ و ڕوانینی جیاوازیان لەوبارەوە هەبووە.
ـ كەواتە ئەگەر كورد گوتیان بەڵێ، ئێوە سەربەخۆیی ڕاناگەیه‌نن دوای ئەوە؟ بۆچی؟
(نێچیرڤان بارزانی): دەبێ پرسیار لەوە بكرێت كە بۆچی ئێمە گەیشتووینەتە ئەو بڕیارەی ڕیفراندۆم ئەنجام بدەین. لە ڕاستیدا هۆكارەكەی ئەو چاوەڕوانییە زۆرە بوو كە ئێمە لە عیراقی نوێمان هەبوو لەگەڵ چەندین ساڵ خەبات و هەموو ئەو وێرانكاری و توندوتیژییەی بووە هۆی ئازار و ناڕەحەتی بۆ خەڵكی كوردستان، بە تایبەتیش ساڵی 2003، ئێمە لەو باوەڕەدا بووین ئەوە دەستپێكێكی تازەیە بۆ عیراق، بۆ عیراقێكی نوێ، عیراقێكی دیموكرات و فیدراڵ كە ئێمە هەموومان لەسەر بنچینەی هاوبەش تیایدا دەژین، بەڵام بەداخەوە دوای 12 - 13 ساڵ، دوای ئەوەی كە دەستوور لەلایەن زۆربەی عیراقییەكانه‌وه دەنگی بۆ درا، دەستوورەكە جێبەجێ نەدەكرا و هاوكات بۆ چەندین جار پێشێل كرا، بۆیە ئەو چاوەڕوانییەی ئێمە هەمانبوو بۆ عیراقی نوێ، بەدی نەهات و بێهیواییەكی زۆری لای خەڵكی كوردستان دروست كرد. لەم هەلومەرج و كەشە سیاسییەی ئێستا لە عیراقدا هەیە، ناڕەحەتییەكان بەردەوامن، بۆیەش ئەمە هۆكاری ئەوە بوو كە ئێمە بڕیارمان دا بگەڕێینەوە بۆ لای خەڵكەكەمان بۆ ئەوەی خۆیان بڕیار لەسەر داهاتوویان لە عیراق بدەن.
ـ شەڕی دژ بە داعش وا دێتە بەرچاو كە بەرەو كۆتایی دەچێت، حكوومەتی عیراق دەرفەتی ئەوەی دەبێ دەست بە ڕیفۆرمی ئابووری و سیاسی بكات، هەروەها هەڵبژاردنی پەرلەمانیش بەڕێوە ببات، كوردیش ئەو دەرفەتەیان دەبێ قسەی خۆیان سەبارەت به عیراقی یەكگرتوو بكەن، ئەوە بژاردەیەكی ئاشتیانەتر نییە لەوەی ئێستا ڕیفراندۆم ئەنجام بدەن؟
(نێچیرڤان بارزانی): لە ڕاستیدا كاتێك ئێمە قسە لەسەر ڕیفراندۆم لە 25ی ئەیلوول دەكەین، مانای ئەوە نییە ڕۆژی دواتر سەربەخۆیی ڕادەگەیه‌نین. بە شێوەیەكی بنچینەیی كۆی بیرۆكەی ئەنجامدانی ئەم ڕیفراندۆمە بۆ دەربڕینی خواستی خەڵك و نەتەوەكەیە بەگشتی كە دواتر دەبێتە ڕاسپاردەیەك بۆ سەركردایەتیی سیاسی بۆ ئەوەی دواتر لەگەڵ بەغدا دانوستاندن و دایەلۆگی زیاتری لەسەر بكەن.
ئێمه له شەڕی دژی داعشدا سەركەوتوو بووین، بەردەوامیش دەبین لەو هه‌ماهه‌نگیمان لەگەڵ هێزە ئەمنییەكانی دیكەی عیراق و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بۆ شەڕ لە دژی داعش لە هەركوێیەك بێت. ئێمە لە ئاستی پەیوەندییەكانمان لەگەڵ سوپای فەرمیی عیراق بە شێوەیەكی بەرچاو سەركەوتوو بووین. بۆ قسەكردن ده‌رباره‌ى هەڵبژاردنی داهاتوو و گۆڕانكارییە چاوەڕوانكراوەكانیش، بەداخەوه هیچ گۆڕانێك ببینین. ئێمە ڕووبەڕوو لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی داوامان لێ كرا ڕیفراندۆم دوا بخەین، بەڵام ئه‌لته‌رناتیڤێكى بەهێز نەبوو كە بڕوامان پێ بهێنێت بەردەوام بین لە پرۆسەی سیاسی لە عیراقدا. هەموو ئەو شتەی بە ئێمە گوترا ئەوە بوو ڕیفراندۆم دوا بخەین بەبێ بوونی ئه‌لته‌رناتیڤێك كە جێگەی ئەو دۆخە بگرێتەوە كە ئێمە هەمانە.
ـ (سەرۆك بارزانی) ڕایگەیاندووە كە هاوبەشی لەگەڵ بەغدا شكستی هێناوە، بۆیە ئەوە یەكێكە لە هۆكارەكان كە بەرەو سەربەخۆیی دەچن، كەواتە چۆن ئێوە دەتوانن ئەو پەیوەندییە شكستخواردووە ڕاستبكەنەوە كاتێك ڕیفراندۆم سەركەوتوو بوو؟
(نێچیرڤان بارزانی): لە ڕاستیدا، كاتی ڕیفراندۆم و دوای ڕیفراندۆمش پرۆسەیەك دەبێ كە وا دەكات ئێمە بتوانین گفتوگۆی جیددی لەگەڵ بەغدا ئەنجام بدەین و هەوڵ بدەین بەشێك لەو هەڵانەی كە لە ڕابردوو كراون ڕاست بكەینەوە و، ئێمەش دەباتە پێگەیەكی باشتر. ئەگەر باسیش لە هاوبەشی، یانیش دروستبوونی عیراقێكی نوێ لەسەر ئەم هاوبەشییە بكەین، بەداخەوە ئەو هاوبەشییە نەماوە، یاخود لە ڕاستیدا هەر نەبووە.
لە 2005ەوە كاتێك دەستوور پەسندكرا بەداخەوە ڕووبەڕووی چەندین سەختی بووینەوە. چەندین نموونەش هەن، دەتوانین بیانخەینە ڕوو كە لە كوێ پێشلكاری لەو هاوبەشییەدا، یانیش له دەستووردا كراوە. یەكێك لەو نموونانەی كە دەمەوێ بیخەمە ڕوو، لەم دواییانەدا كاتێك هێزەكانی حەشدی شەعبی، هێزە میلیشیاكانی شیعە لەلایەن پەرلەمانی عیراقه‌وه بە یاسایی كران، هەموو پێداویستییەكیان بۆ دابین كرا، لەگەڵ هەموو ڕێزم بۆ حەشدی شەعبی و ئەو قوربانییەی كە لە شەڕی داعش داویانە و هەموو ئەو شتانەی كە بۆیان دابین كراوە، بەڵام لە هەمان كاتدا كاتێك هێزەكانی پێشمەرگە لە هەمان دۆخدا بوون و هەمان قوربانیان دا، بەغدا هیچ كات ئامادە نەبوو هیچ جۆرە پشتیوانییەك، یانیش هاندانێك بۆ ئەم پرسە پێشكەش به هێزەكانی پێشمەرگە بكات. ئەمە یەكێكە لە نموونە هەرە بەرچاوەكان كە وەك هاوبەشێكی هاوسەنگ نەبینراوە.
دووەم، كاتێك IMF و بانكی جیهانی هاوكاریی داراییان پێشكەش به بودجەی عیراق و پڕۆژەكانی پەرەپێدانی عیراق كرد، بەداخەوە هیچ یەكێك لەو هاوكارییانە بەشی هەرێمی كوردستانیان لێ نەدرا، ئەمەش یەكێكی دیكەیە لەو نموونە زیندووانەی كە هاوبەشی تێدا نابینرێت. چەندین نموونەی دیكەش هەن. ئێمە لەو بڕوایەداین دوای ڕیفراندۆم دەتوانین چەندین گفتوگۆی جددی لەگەڵ بەغدا ئەنجام بدەین لەسەر ئەوەی كە چۆن بنچینەیەكی پتەو دابنێین سەبارەت به‌وه‌ى چۆن پێكه‌وه كار بكەین و هاوئاهەنگ بین.
ـ كەواتە كاردانەوەی ئێوە چى دەبێت كاتێك بەغدا ڕەتی كردەوە ئەنجامی ڕیفراندۆمەكە قبووڵ بكات، چونكە پێشتر ئەوەی ڕاگەیاندووە كە ئەو ڕیفراندۆمه نادەستوورییە؟
(نێچیرڤان بارزانی): ئەوان دەستیان پێكردووە، بەغدا لە ئێستاوە ئەنجامەكەی ڕەت كردووەتەوە، ئەنجامەكەی هەر چۆنێك بێت، پەرلەمانی بەغدا دەنگی لەسەر داوە، بەڵام من دەتوانم بە ڕوونی بیڵێم ئەمە هیچ كاریگەرییەكی لەسەر پرۆسەكە نابێت.
ـ نا، من دڵنیام كە ڕیفراندۆمەكە ئەنجام دەدرێت، پرسیارەكە ئەوە بوو كە كاردانەوەی ئێوە چى دەبێت و پلانتان چییە كاتێك ئەوان ئەنجامی ڕیفراندۆمەكەیان ڕەت كردەوە؟
(نێچیرڤان بارزانی): چاوەڕوانییەكانی ئێمە ئەوەیە كە ئەنجامی ڕیفراندۆمەكە نەكرێتە بنەمایەك بۆ زیاتر شێواندنی دۆخەكە. خواست و ئامانج ئەوەیە كە زیاتر لەیەكگەیشتنمان لەگەڵ بەغدا هەبێت، بۆ بوونی دانوستاندنی جددی كە بۆ ئەوان چاوەڕوانكراو بێت و بۆ ئێمەش چاوەڕوانكراو بێت، بۆ ئەوەی دیبەیتی زیاتری جددیمان هەبێ لەبارەی چاوەڕوانییەكانی داهاتووه‌وه.
ـ (سەرۆك بارزانی) دەڵێ كوردی عیراق خۆیان سنوورەكانی خۆیان دیاری دەكەن، بەڵام كاتێك كە بەغدا ڕەتی دەكاتەوە دان بە ئەنجامی ئەو ڕیفراندۆمەدا بنێت، ئایا ئێوە تاكوو پێكدادانی سەربازیش ئامادەن لەگەڵ بەغدا بڕۆن بۆ ئەوەی ئەو سنوورانە بپارێزن؟ بە دڵنیاییەوە پرسیارەكە لێرەدا زیاتر لەسەر كەركووكە؟
(نێچیرڤان بارزانی): ڕیفراندۆم سنوورەكانی هەرێمی كوردستان دیاری ناكات، ئەمە تەنیا دەتوانرێت لە ڕێگەی دانوستاندنی جددی لەگەڵ بەغدا بەدەست بهێنرێت. لە ڕاستیدا ئێمە لە هەرێمی كوردستان، خەڵكی كوردستان و بەتایبەتیش كورد نامانەوێ خواستی خۆمان بەسەر خەڵك و پێكهاتەكانی دیكە لەم ناوچەیەدا بسەپێنێن وەك عەرەب و توركمان و مەسیحییەكان و هەموو پێكهاتە جیاوازەكانی دیكە كە لە ناوچەكە لە چوارچێوەی ئەم سنوورانەدا دەژین. ئەوان دەتوانن بەپێی خواست و هاوسۆزیی خۆیان دەنگ بدەن، ئایا دەیانەوێ بەشێك بن لە ئیدارەی هەرێمی كوردستان یان نا. شتەكە تەواو پرۆسەیەكی دیموكراسییە بۆ ئەوەی ئەوان بڕیار بدەن. دیاركردنی سنوورەكانیش دەمێنێتەوە بۆ ئەو دانوستاندن و دایەلۆگانەی دواتر لەگەڵ بەغدا دەكرێن.
ـ ئێوه وەڵامی بەشێكی پرسیارەكەی منتان دایەوە، بەڵام بە پێداگرییەوە دەمانەوێ ئەوە بزانین لەبارەی كەركووكه‌وه، ئەگەر خەڵكی كەركووك دەنگیان بۆ مانەوە لەنێو عیراقدا، بەڵام زۆربەی بەشەكانی كوردستان دەنگیان بۆ جیابوونەوە دا، چى ڕوو دەدات؟ چونكە ئەوە لێكچوونی لەگەڵ بریكزیت هەیە كە لە سكۆتلەندا ڕووی دا؟
(نێچیرڤان بارزانی): سەربارەت بە كەركووك دەیڵێمەوە ئەوە پرسێكە بە تەواوی بۆ خەڵكی ناوچەكە جێ هێڵدراوە، ئێمە هیچ چارەسەرێك بەسەر كەركوودا ناسەپێنین. تایبەتمەندیی كەركووك و پێكهاتەكانی كۆمەڵگەكەی وەك عەرەب، توركمان، مەسیحی و بەدڵنیاییەوە كوردیش، شتێكە كە دەبێ بە گرنگییەوە بە هەند وەربگیرێت. لە چوارچێوەی ئیدارەی كوردستاندا بێت، كەركووك دەتوانێ وەك هەرێمێكی ئۆتۆنۆم بێت و تایبەتمەندییەكی تایبەتی هەبێت و پێكهاتەكانیشی پارێزراو و دڵنیا بن. ئێمە پلانمان نییە بۆ ئەوەی چارەسەرێكی تاكلایەنانە بەسەر كەركووكدا بسەپێنین. بەڵكوو بە تەواوی ئەم پرسە دەدەینە دەست خەڵكی كەركووك خۆی و دەبێ لە داهاتووشدا تایبەتمەندیی تایبەت بدرێتە ئیدارەی داهاتووی كەركووك.
ـ لەوە تێدەگەم كە ئێوە ناتانەوێت ویستی خۆتان بەسەر كەسدا بسەپێنن، بەڵام پێشمەرگە ڕۆڵێكی گرینگی گێڕا لە شەڕی داعش بۆ دەركردنی لە مووسڵ، ئایا ئێوە سوود لەو دەرفەتە وەردەگرن كە بەهۆی شەڕەوە بەدەستتان هێناوە و ناوچەی زیاترتان لەژێر دەستدایە كە پێشتر لەژێر دەستی جیهادییەكاندا بوون، ئایا ئێوە ئەو ناوچانەش دەخەنە نێو دەوڵەتی كوردستانەوە؟
(نێچیرڤان بارزانی): لە ڕاستیدا، ئێمە نە خواستمانە و نە دەشمانەوێت لەو هەلومەرجەی ئێستا ئەم جۆرە دیفاكتۆیانە بسەپێنین، بەڵام كۆمەڵێك ڕاستیش هەن كە دەبێ بە هەند وەربگیرێن، بەر لە كەوتنی مووسڵ ئێمە داوامان لە سەرۆك وەزیرانی ئه‌وساى عیراق كرد پێشمەرگە بەشدار بێ لە پارێزگاریكردن لە مووسڵ، بەڵام بەداخەوه وەڵامی بەغدا نەرێنی بوو بۆ ئەم پێشنیازەی ئێمە، بۆیەش ئەوەی ڕووی دا كەوتنی موسڵی بوو. بە خێرایی دوای ئەمە، لەسەر داوای سەرۆك وەزیرانی عیراق هێزەكانی پێشمەرگە ئاسایشی كەركووكیان پاراست و بەرپەرچدانەوەیەكی خێرا بوو بۆ پارێزگاریكردن لە ناوچەكە لەوەی نەكەوێتە بەر هێرشی دڕندانەی داعش. ئەگەر ئێمە هێزەكانی پێشمەرگەمان بۆ ئەو ناوچانە نەناردبا، ڕەنگە چارەنووسی كەركووكیش خراپتر ببا لەوەی مووسڵ. بوونی هێزەكانی پێشمەرگە لەو ناوچانە بۆ پارێزگاریكردن بوو لە ناوچەكە و پێكهاتەكانی كەركووك. بۆ دیاركردنەوەی سنوورەكان، ئێمە پێویستیمان بە گفتوگۆیە لەگەڵ بەغدا، سنووری ئیدارەی هەرێمی كوردستان ناسەپێندرێت، ئێمە وا هەست دەكەین ئەم پرسە دەكرێت لەسەر لێكگەیشتنی هاوبەش و كاری جددی لەگەڵ بەغدا كۆتایی پێ بهێندرێت.
ـ ئێستا كە نرخی نەوت بە نزمی ماوەتەوە، ئایا مەترسیی ئەوەتان هەیە كوردستانی سەربەخۆ كە پشت بە داهاتی نەوت دەبەستێت پارەی پێویستی دەستنەكەوێت بۆ ئەوەی خۆی بەڕێوە ببات؟
(نێچیرڤان بارزانی): لە ڕاستیدا، دۆخی ئابووریی هەرێمی كوردستان لە چەند ساڵی ڕابردوودا دۆخێكی نموونەیی نەبووە. قەیرانە داراییەكە هەمووی بەهۆی دابەزینی نرخی نەوەتەوە نەبووە. بەڵێ، ڕاستە نرخی نەوت كاریگەی لەسەر هەبوو، بەڵام لە هەمان كاتدا دەبێ ئەوەشمان لەبیر بێت، لە سەرەتای 2014ـه‌وه، پێش شەڕی داعش، بەغدا تاكلایەنە بودجەی كوردستانی بڕی. بۆ سێ ساڵ، ئێمە ڕووبەڕووی زەحمەتی بووینەوە، بەهۆی بڕینی بودجە لەلایەن بەغداوە. دووەمیش، ئێمە بە درێژاییی 1100 كیلۆمەتر رووبەڕووی شەڕی مەترسیدارترین ڕێكخراوی تیرۆرستی بووینەوە "داعش". ئەمەش گوشارێكی دیكەی گەورەی خستە سەر ئێمە. شەڕی دژ بە داعش و كۆنترۆڵكردنی چەندین ناوچە لەلایەن داعشه‌وه بووە هۆی ئەوەی 1.8 ملیۆن ئاوارە ڕوو لە كوردستان بكەن، ئەمەش زەحمەتییەكی دیكەی ئابووری دروست كرد، ئەمساڵ چەند ئاماژەیەكی ڕوونی پێشكەوتنی ئابوورییەكەمان هەن و چاوەڕوان دەكەین پێشكەوتنی زیاتریش هەبێت، هاوكات هەوڵێكی جیددی دەدەین بۆ ئەوەی چاكسازی بكرێت تاكوو تەنیا پشت بە داهاتی نەوت نەبەستین، بەڵكوو ئابوورییەكەمان هەمەجۆر بكەین.
ـ پێتان وایە سەربەخۆییی كوردستان وەبەرهێنەرە بیانییەكان دەترسێنێت؟
(نێچیرڤان بارزانی): لە ڕاستیدا وەك پێشتریش ئاماژەم پێدا، ئه‌نجامدانى ڕیفراندۆم، مانای ئەوە نییە بە خێرایی سەربەخۆیی ڕادەگەیه‌نرێت، بەڵكوو ئەوەی ئێمە دەمانەوێ بیكەین ئەوەیە بچینە نێو گفتوگۆیەكی جددی لەگەڵ بەغدا و هەوڵ بدەین هەموو كێشە هەڵپەسێردراوەكان كە دەتوانرێن لە ڕێگەی دانوستاندن و كاری جیددی لەگەڵ بەغدا چارەسەر دەكرێن، چارەسەریان بكەین. لەگەڵ ئەمەدا، لە دوو دەیەی ڕابردوودا ئێمە سەلماندوومانە كە فاكتەری سەقامگیرین لە ناوچەكەدا، بە دڵنیاییشەوە لەسەر ئەم ئاراستەیە بەردەوام دەبین بۆ ئەوەی فاكتەری سەقامگیری بین لە ناوچەكە.
ـ كاتێك كورد ئۆتۆنۆمییەكیان كردە دیفاكتۆ لە سەرەتای نەوەتەكان لە دوای شەڕی كەنداو، هەر زوو لە نێوخۆتاندا وەستانەوە و شەڕی نێوخۆیتان دەست پێكرد كە ئەوە چەند ساڵێكی خایاند، ئێستا سەرۆك بارزانی دەڵێت دەست لە پۆستەكەی دەكێشێتەوە كاتێك كورد سەربەخۆیی بەدەست هێنا، هەروەها هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیش لە مانگی تشرینی دووەم بەڕێوە دەچێت، ئایا مەترسی لەسەر دروستبوونی ناسەقامگیری لە دەوڵەتی كوردستاندا هەیە؟
(نێچیرڤان بارزانی): لە ڕاستیدا، ئەوەی وەك ململانێی نێوخۆیی ڕووی دا، لاپەڕەیەكی خەمگینە لە مێژووی ئێمەدا، بەڵام لە هەمان كاتیشدا لاپەڕەیەكە كە داخراوە و پێم وانییە بارودۆخەكە ڕێگە بەوە بدات جارێكی دیكە ئەم ململانێیە سەرهەڵداتەوە. سەبارەت بە پۆستی سەرۆك بارزانیش، لە چەندین بۆنەدا ئەو بە ئاشكرا ڕایگەیاندووە كە خۆی هەڵنابژێرێتەوە، یانیش خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كاندید ناكاتەوە. ئەو ڕێز لەوە دەگرێت، هەروەها ڕێز لە یاساكانی هەرێمی كوردستان دەگرێت، ئەمە ئەو هەڵوێستەیە كە ئەو بە ئاشكرا و بە ڕوونی ڕایگەیاندووە.
ـ ئێستا سەرۆكوەزیران یەكێك لە هۆكارەكانی هاتنی داعش بەرەو عیراق، بوونی ناكۆكیی سیاسی و تاییفی بوو لەو وڵاتەدا، ئایا ئێوە بیرتان لەوە كردووەتەوە؟ چۆن دەتوانن دڵنیا بن كە سەربەخۆییی كوردستان نابێتە هۆی قووڵبوونەوەی ئەو دابەشبوونە و بارودۆخی ناوچەكە بەرەو خراپتر نابات؟
(نێچیرڤان بارزانی): ئەگەر تۆ بە ڕاستی لە نزیكەوە ئاگاداری هاوكارییەكانی سەركردایەتیی كورد بیت، لە 2003ەوە تا ئێستا بەڕێزان (بارزانی و تاڵەبانی) هاوكارێكی گەورە بوونە بۆ بنیادنانەوەی عیراق لەسەر بنچینەی بەڵێنێك (كە عیراق)، عیراقێكی نوێ دەبێ بۆ هەموومان، بەڵام بەداخەوە ئەمە بە ئاراستەیەكی دروستدا نەڕۆیشت، لە ماوەی 12 ساڵی ڕابردوویشدا، یانیش دوای ئەوەی ئێمە عیراقمان بنیاد نایەوە، عیراقی نوێ، لاپەڕەیەكی نوێمان هەڵدایەوە، پرسیارێك دەكەین- ئێمە لە كوێین؟ بۆ هەموو ئەو زەحمەتیانەش كە ئێمە ڕۆژانە ڕووبەڕووی دەبینەوە لەگەڵ بەغدا، ئەوە هەموو ئەو شتەیە كە ئێمە دەتوانین بیكەین، ئەوەی تا ئێستا كردوومانە، ناتوانین چی دیكە بیكەین. ناتوانین زیاتر پەرەی پێ بدەین.
ئەوەی لەبارەی سەقامگیری و یەكگرتوویی عیراقیش دەگوترێت و كە هەمیشە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش جەختی لێ دەكاتەوە لەبارەی عیراق، یاخود یەكگرتوویی عیراقه‌وه، ئەمە تەنیا دروشمێكە، یانیش تێگەیشتنێكی سیاسیانه‌یه. بەڵام لە ڕاستیدا عیراق یەك نییە و عیراق یەكگرتوو نییە، ئێمەش وەك كورد نابێ سەرزەنشت بكرێین به‌رامبه‌ر به‌وه‌ى لە تەواوی ناوچەكانی دیكەی عیراق ڕوو دەدات و ئەو ئاراستە هەڵەیەی عیراق پێیدا دەڕوات.
ئەوەی ئێمە هەوڵی بۆ دەدەین، كاتێك لەبارەی سەربەخۆییی كوردستانه‌وه قسە دەكەین، بۆ ئاڵۆزكردنی دۆخەكە نییە، بۆ قووڵكردنەوەی ئەو كێشانە نین كە ئێستا لە وڵاتەكەدا هەن، بەڵكوو بەپێچەوانەوە، ئێمە هەست دەكەین سەربەخۆیی دەبێتە فاكتەری سەقامگیری. ئەو كارە هەڵانە و هەروەها ئه‌و ناسەقامگیریەش كە لەناوچەكەدا هەیە، بەهۆی گەلی كوردەوە نییە، ئەوە هەڵەی ئێمە نییە كە عیراق بەم ئاراستەیەدا ڕۆیشتووە.
ـ (سەرۆك بارزانی) دەڵێت، سەردەمی كۆلۆنیالی و دروستكردنی سنوورەكان لە ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست بەتایبەتی پەیماننامەی سایكس پیكۆ، كۆتایی هاتووە و ناوچەكە پێویستی بە فۆرمێكی نوێیە كە كوردستانی سەربەخۆ لەخۆی بگرێت، چ فۆرمێكی دیكە ئێوە هیوای بۆ دەخوازن، ئایا پێت وایە عیراق و سووریا وەك خۆیان دەمێننەوە لەو بارودۆخەی ئێستایاندا؟
(نێچیرڤان بارزانی): كاتێك كە پرسی سەربەخۆیی خرایە ڕوو و گفتوگۆی لەسەر كرا، ئێمە بەبێ پێچوپەنا تەنیا باسمان لەوە كرد كە ئێمە چیمان لە هەرێمی كوردستانی عیراق هەیە و چیمان لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستاندا هەیە. ئەو بابەتانەی كە دەكەونە دەرەوەی سنووری هەرێمی كوردستان، ئەوانە بابەتێكن كە ئێمە نامانەوێ دەستتێوەردانیان تێدا بكەین. هەرچەندە ئێمە حەز دەكەین پرسی گەلی كورد لە سووریا بە شێوەیەكی دیموكراسی و ئاشتییانە چارەسەر بكرێت، بەڵام بەرپرسیارێتیی ئێمە بە شێوەیەكی سەرەكی و تەنیا تایبەتە بە هەرێمی كوردستانی عیراق.
ـ لە كاتی پەیوەندیی تەلەفۆنی نێوان (ڕیكس تیلەرسن) وەزیری دەرەوەی ئەمه‌ریكا و (بارزانی)دا كە مانگی ڕابردوو ئەنجام درا، سەرۆكی ئێوە داوای گه‌رەنتی و ئه‌لته‌رناتیڤى لە ئەمه‌ریكا كردووە لە بەرامبەر هەڵوەشاندنەوەی ڕیفراندۆمدا، ئەوەی من تێی بگەم گەرەنتیی زۆر نەدراوە بە ئێوە، دەكرێ پێمان بڵێن دەبێ ئەو گرەنتییە چى بێت؟ ئایا بەبێ ئەو گرەنتییە، ئێوە ڕیفراندۆم هەر ئەنجام دەدەن؟
(نێچیرڤان بارزانی): بۆ ئێمە پرسیاری گرینگ كە بەردەوام لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و له ئەمه‌ریكایشمان كردووە، ئەگەر ڕیفراندۆم ئەنجام نەدرێت، یان دوا بخرێت بەهۆی ئەوەی كە كاتەكەی گونجاو نییە، پرسیاری ئێمە بۆ ئەوان ئەوەیە: ئەگەر ڕیفراندۆم هێندە شتێكی خراپە، باشە جێگرەوەكەی چییە؟ ئەگەر كاتەكەی گونجاو نییە، باشە ئێوە دەتوانن پێمان بڵێن ئەو كاتە شیاوە كەیە؟ تا ئێستاش وەڵامی ئەو پرسیارانەمان وەرنەگرتووە.
ـ حكوومەتی ئێستای توركیا لە شەڕدایە لەگەڵ كورد لە نێوخۆیدا و لەگەڵ كوردی سووریایش، بەڵام ئێوە پەیوەندییەكی باشتان لەگەڵ حكوومەتی توركیادا هەیە، بە دڵنیاییەوە سەربەخۆییی كوردستان كاریگەری لەسەر ئەو پەیوەندییانە دەبێت، پێتان وایە زیان بەر ئەو پەیوەندییە دەكەوێت لە ئەنجامی ڕیفراندۆمەكەدا؟
(نێچیرڤان بارزانی): لە ڕاستیدا، پرسی ڕیفراندۆم، پێمان وایە لە جیهاندا لە قەبارەی خۆی گەورەتر كرا، پێویستە وەك خۆی تەماشا بكرێت كە چییە و بۆ چ ئامانجێكە. دووبارە دەیڵێمه‌وه: دەمەوێ جەخت لەوە بكەمەوە كە یه‌ك ڕۆژ دوای ئەنجامدانی ڕیفراندۆم بەو واتایە نایێت كە سەربەخۆیی ڕابگەیه‌نرێت. ئێمە پەیوەندیی باشمان لەگەڵ توركیادا هەیە، لە ڕووی سیاسی، كۆمەڵایەتی و ئابووریشەوە، بێگومان ئێمە نامانەوێت ئەوە تێك بدەین، ئێمە ئەو پەیوەندییانەمان لەگەڵ توركیا بەرز دەنرخێنین و نامانەوێت ئەو پرۆسەیەی كە ئێمە دەستمان پێكردووە ببێتە هۆی تێكدانی پەیوەندییەكانمان لەگەڵ توركیا و هیواداریشین لەیەكگەیشتنی زیاتر و پەیوەندیی زیاتر لەگەڵ توركیا دابمەزرێنین، ئامادەشین لەسەر ئەو بابەتە گفتوگۆی زیاتر ئەنجام بدەین، هەروەها دەبێ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەوە بزانێ كە ڕۆژی دوای ڕیفراندۆم بە واتای ڕاگەیاندنی سەربەخۆییی كوردستان نییە و نابێ زیادەڕۆیی لەو بابەتەدا بكرێت.
ـ سەرۆكوەزیران دەمەوێت تێروانینتان تۆ سەبارەت بەو ڕیفراندۆمه بزانم ئەگەر پرسیاری ئەوەتان لێ بكەم، ئایا سەربەخۆییی كوردستان لە داهاتوودا ناوچەكانی وەك عەفرین و ڕۆژئاوای كوردستانیش لەخۆ دەگرێت و دەبێتە دەوڵەتی كوردستانی گەورە؟
(نێچیرڤان بارزانی): ئێمە ئەجێندا و تێڕوانینێكی لەو جۆرەمان نییە كە بمانەوێت سنووری خۆمان ببەینە دەرەوەی ئەو سنوورەی ئێمە ئێستا تێیداین. سنوورەكانی ئێمە دیاریكراون و لەگەڵ عیراقیش دیارییان دەكەین، تەواو.
ـ دەمەوێت هەڤپەیڤینەكە بە پرسیارێك سەبارەت بە پەیوەندیی نێوان كوردستان و ڕووسیا كۆتایی پێ بهێنم. لە سەرەتای ئەمساڵدا، ئێوە لە كۆڕبەندی ئابووریی جیهانی لە سانتپیترسبۆرگ ڕێككەوتنێكتان بە گوژمەی یەك ملیار دۆلار لەگەڵ كۆمپانیای ڕۆسنەفت واژۆ كرد، بە مەبەستی وەبەرهێنانی ئەو كۆمپانیا ڕووسییە لە كێڵگە نەوتییەكانی كوردستاندا بۆ ماوەی 20 ساڵ، ئایا ئێوە پشتیوانیی ڕووسیا لە سەربەخۆییی كوردستان دەبینن لەو ڕێگەیەوە، یان ئەوە تەنیا وەبەرهێنانە؟
(نێچیرڤان بارزانی): هاوشێوەی هەموو كۆمپانیایەكی نێودەوڵەتی كە وەبەرهێنانی لە كەرتی نەوتی كوردستاندا كردووە، ڕۆسنەفتیش بە هەمان شێوە پێشوازی لێ كراوە و ئێستا چالاكە و بەردەوام دەبێت لە چالاكییەكانی وەك وەبەرهێنەرێك، ناشبێت ئەو وەبەرهێنانە بە هەڵوێستی فەرمی حكوومەتی ڕووسیا تەماشا بكرێت وەك پشتگیریی ڕاستەوخۆی ڕووسیا بۆ سەربەخۆیی، ئەمە ڕەهەندێكی بازرگانی و ئابوورییە.